Tania energia kołem ratunkowym gospodarki Unii Europejskiej

Zamiast oczekiwanej reindustrializacji i zwiększenia konkurencyjności Europy należy raczej oczekiwać odwrotnych trendów wynikających z dalszego wzrostu cen energii. Dziś z kolei, jako jedne z przyczyn stosunkowo niskich cen energii w Polsce, wskazać można dwa czynniki ściśle ze sobą powiązane. Pierwszy z nich to fakt, że ponad 90 proc. energii produkowanej jest z węgla, drugi to utrzymywanie się niskich cen praw do emisji CO2.

Podczas ostatniej sesji plenarnej Parlame nt Europejski (PE) przyjął propozycję Komisji, która zabiegała, aby przesunąć w czasie aukcje części uprawnień w ramach europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji. Poparcie backloadingu przez PE jest złą wiadomością nie tylko w kontekście unijnego postulatu obniżki cen energii elektrycznej, ale przede wszystkim kosztownym ciosem dla polskiego sektora energetycznego (opartego głównie na węglu), gdyż według szacunków Ministerstwa Środowiska oznacza dla polskiej gospodarki utratę 1 mld euro przychodów do budżetu w latach 2013–2020.

Warto jednak przede wszystkim pamiętać, że ostateczne losy backloadingu ważyć będą się najwcześniej w grudniu w Radzie Unii Europejskiej. I o tym, że sprawa nie jest jeszcze definitywnie przegrana i możliwe jest zebranie mniejszości blokującej. Ewentualne przyjęcie backloadingu w grudniu stanowić będzie koronny przykład obierania kursu na centralne sterowanie rynkiem energetycznym Unii Europejskiej, a tym samym oddali się zapewne wizja zażegnania kryzysu gospodarczego.

Co wpływa na ceny energii elektrycznej

Warto przeanalizować więc szereg czynników mogących mieć wyraźny wpływ na obecny i przyszły poziom cen energii.

Współczesna gospodarka światowa nie może obejść się bez energii elektrycznej, która wykorzystywana jest w każdym rodzaju aktywności gospodarczej człowieka. Od wybuchu kryzysu finansowego w 2008 r. minęło kilka lat, jednak ceny energii elektrycznej zaczynają odgrywać coraz większą rolę w kontekście podtrzymania wzrostu gospodarczego w poszczególnych państwach, a w szerszej perspektywie decydują o konkurencyjności poszczególnych gospodarek.

Analizie poddano ceny energii, które ponosi ostateczny odbiorca, a więc wartości uwzględniają koszty wytwarzania, przesyłu i dystrybucji, opłaty stałe, podatki i inne obciążenia fiskalne. Większość państw na świecie przyjęła koncepcję deregulacji i liberalizacji sektora elektroenergetycznego, co z reguły prowadzi do wzrostu wahań cen energii w ślad za wahaniami cen paliw pierwotnych (węgiel, oleje ropopochodne, gaz ziemny).

Ostatni raport BP Review of World Energy Outlook 2013 wskazuje na wzrost zapotrzebowania na energię w skali całego świata.

Jakie zatem czynniki wpływają na wzrost zapotrzebowania na energię?

Po pierwsze są to procesy industrializacji zachodzące szczególnie na rynkach wschodzących. Przedsiębiorstwa, w szczególności duże zakłady przemysłowe, wymagają większej ilości energii elektrycznej i paliw pochodzących z ropy naftowej. W momencie gdy gospodarka przechodzi szybkie uprzemysłowienie – następuje wzrost zapotrzebowania na energię.

Nie należy również zapominać o pojawiających się w planach reindustrializacji państw bogatego Zachodu. Takie koncepcje pojawiają się coraz częściej w związku z przedłużającym się kryzysem gospodarczym i wzrastającym przekonaniem, że tylko przemysł (tworzący nowe miejsca pracy) ułatwi wyjście z kryzysu.

Po drugie, następuje proces bogacenia się społeczeństw w państwach rozwijających się (szczególnie w Chinach i Indiach). Konsumenci w tych krajach zgłaszają coraz większe zapotrzebowanie na samochody, klimatyzatory, lodówki – a co za tym idzie, następuje wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną.

Po trzecie chodzi o globalizację i związany z nią transport. Pochłania on ponad połowę konsumpcji paliw płynnych w gospodarce światowej, a im szybciej, częściej i dalej się przemieszczamy (transportujemy towary), tym więcej zużywamy energii.

Wreszcie po czwarte, ogromne znaczenie przy zapotrzebowaniu na energię mają kwestie związane z bezpieczeństwem energetycznym. Wszelkiego rodzaju zawirowania w świecie międzynarodowej polityki czy turbulencje na światowych rynkach surowcowych przekładają się w bezpośredni sposób na ceny paliw kopalnych, a te wpływają na ceny energii elektrycznej, szczególnie w państwach, które opierają swoją energetykę na imporcie surowców energetycznych.

Uwarunkowania lokalne

Oczywiście nie tylko wymienione czynniki wpływają na ceny energii w poszczególnych państwach. W szczególności nie tłumaczą one znacznych rozbieżności w cenach między rynkiem europejskim a amerykańskim (i chińskim).

W przypadku Europy decydujące znaczenie mają: szczegółowe warunki popytu i podaży na rynkach krajowych, sytuacja geopolityczna poszczególnych państw, dywersyfikacja importu surowców energetycznych, zróżnicowane koszty rozbudowy infrastruktury (sieci przesyłowych), przepisy ochrony środowiska, różne wysokości podatków pośrednich (akcyza oraz podatek od towarów i usług).

Nie bez znaczenia są także przedstawione do realizacji cele polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej, które zakładają osiągnięcie pewnego minimalnego poziomu produkcji energii ze źródeł odnawialnych (OZE), która to energia należy do jednej z najdroższych.

Wszystkie te uwarunkowania razem wzięte powodują, że konsumenci w Europie płacą nawet 2,5 raza więcej za energię elektryczną niż konsumenci w Chinach czy USA.