Fioletowa plama na mapie Europy

Problem z jakością powietrza odczuwały mniejsze i większe miejscowości, gdzie urządzenia pomiarowe pokazały w poniedziałek (18.01) trzycyfrowe wartości. Jak wynika z map Airly, w południe w Żywcu stężenie drobnych pyłów PM2,5 wyniosło 174 µg/m³ (ok. 700 proc. normy dobowej, która wynosi 25 µg/m³. To jedyny punkt odniesienia, bo nie ustalono normy godzinowej). Niską jakość powietrza odnotowaliśmy także w Małopolsce, na Dolnym i Górnym Śląsku oraz na Mazowszu. Większość kraju na mapach Airly była zaznaczona na czerwono lub fioletowo, co oznacza wysokie stężenia pyłów.
Jeszcze wyższe wskazania dały pomiary Polskiego Alarmu Smogowego. W niewielkiej małopolskiej wsi Toporzysko odnotowano ok. 500 µg/m³ stężenia pyłu PM10, co oznacza 1000 proc. względem normy dobowej.

Również dane wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska potwierdzają katastrofalną jakość powietrza w połowie stycznia. W Zabierzowie pod Krakowem średnia dobowa pyłów zawieszonych PM10 wyniosła 105 µg/m³, czyli ponaddwukrotnie więcej niż dopuszczalna norma, czyli 50 µg/m³. W Rybniku stacja WIOŚ pokazała średnią dobową na poziomie 116 µg/m³. W Wałbrzychu na Dolnym Śląsku średnia dobowa była niższa – 84 µg/m³, ale w najgorszym momencie stężenie PM10 wyniosło aż 335 µg/m³.

mapa systemu Airly

Foto: energia.rp.pl

Smog nadal groźny

Wysokie poziomy zanieczyszczeń przypominały sytuację ze stycznia sprzed czterech lat, kiedy smog spowił Polskę na kilka tygodni. Problem odnotowały wtedy media nawet za granicą. W styczniu 2017 roku zmarło o 23,5 proc. więcej osób niż w analogicznym okresie rok wcześniej. Badając nieoczekiwany wzrost zgonów tamtej zimy, Narodowy Fundusz Zdrowia uznał, że jedną z głównych przyczyn mogło być „skokowe pogorszenie jakości powietrza”.

Choć według unijnych danych jakość powietrza powoli się poprawia, to nasze powietrze wciąż należy do najbardziej zanieczyszczonych w UE. Roczna średnia ważona dla pyłu PM2,5 spadła z 24,1 µg/m³ w roku 2017 do 19,3 µg/m³ w 2019. W przypadku większych cząstek pyłu PM10 odnotowano spadek z 32,5 do 27 µg/m³. Z raportu IQAir na temat zanieczyszczeń PM2,5 wynika natomiast, że w 2019 roku 29 ze 100 najbardziej zanieczyszczonych miast Europy znajdowało się w Polsce. A problem smogu dotyczy nie tylko terenów miejskich, o czym świadczy m.in. wspomniany rekord z Toporzyska.

Skazani na warunki pogodowe

Aktywiści antysmogowi zwracają uwagę, że bez wymiany przestarzałych urządzeń grzewczych nie uda się zwalczyć smogu. – Jesteśmy skazani na pogodę. Jeżeli jest ona korzystna, jak w tym roku jesienią i wczesną zimą, to smogu praktycznie nie ma. Wystarczy jednak, że pojawią się dwa dni z niską temperaturą oraz, co jest bardziej istotne, bez wiatru, to wysokie stężenia wracają. Widać więc, że warunki pogodowe są tym „pokrętłem”, które steruje smogiem w Polsce – mówi Piotr Siergiej z Polskiego Alarmu Smogowego.

Adobe Stock

Foto: energia.rp.pl

Rzecznik PAS podkreśla jednak, że domy ogrzewamy także przy nieco wyższych temperaturach, dlatego nie powinniśmy całej odpowiedzialności zrzucać na mrozy. Smog, choć nie zawsze tak ekstremalny jak w ostatnim czasie, towarzyszy nam więc w całym sezonie grzewczym.

Przypomnijmy: szacuje się, że niska emisja (związana głównie z ogrzewaniem gospodarstw domowych) odpowiada w Polsce za ok 50 proc. narażenia na pyły zawieszone PM10, a także za ok. 85 proc. narażenia na rakotwórczy benzo(a)piren.

Mrozy wracają, czy wróci smog?

Czy wkrótce czeka nas „powtórka z rozrywki”, gdy tylko zmienią się warunki pogodowe? Niewykluczone. W miniony poniedziałek (25.01), gdy po kilku cieplejszych dniach temperatury wróciły do okolic 1–5°C, w wielu miejscach kraju wzrosły stężenia pyłów zawieszonych. Na przykład w Tarnowie w okolicach południa monitoring Airly pokazał ponad 100 µg/m³ w przypadku pyłu PM10 (200 proc. względem normy dobowej) i 65 µg/m³ dla pyłu PM2,5 (250 proc. normy). Według danych platformy IQAir zbierającej pomiary z ponad 90 miast świata, wśród tych najbardziej zanieczyszczonych znajdowały się wówczas Warszawa (13. miejsce) i Kraków (15.).

Możliwe jednak, że w najbliższych dniach stężenia pyłów nie będą tak wysokie jak w ubiegłym tygodniu. Prognozy IMGW mówią co prawda o spadku temperatur, jednak towarzyszyć im będzie porywisty wiatr, powodujący zawieje i zamiecie śnieżne.