Odnawialne źródła dopełnią energię z węgla i gazu

Polska energetyka będzie opierała się na węglu, ale realizacja tego celu nie wydaje się prostym zadaniem. Świat podąża w kierunku nowych odnawialnych  źródeł energii, a przyszła dekada może należeć do gazu, zgodzili się uczestnicy debaty zorganizowanej przez „Rzeczpospolitą" i Green Cross Poland.

– Wszystkie wypowiedzi, które słyszymy, wskazują na to, że Polska jako kraj stawia na rozwój energetyki konwencjonalnej. Ale problemy, które wynikają z realizacji tego założenia, wskazują, że trzeba zastanowić się, czy akcenty w polityce energetycznej zostały właściwie rozłożone – powiedział Wojciech Cetnarski, prezes Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej.

Przypomniał, że budowa nowych bloków w elektrowniach opalanych węglem kamiennym i brunatnym opóźnia się, gdy tymczasem w ostatnich latach nastąpił rozwój energetyki odnawialnej. Inwestycje w OZE przeprowadzały zarówno duże przedsiębiorstwa, jak i małe i średnie firmy.

Rozwój energetyki odnawialnej wynika ze zobowiązań wspólnotowych. W przypadku Polski cel wyznaczony do 2020 r. to zwiększenie udziału energii wytwarzanej z OZE do 15 proc. całkowitego zużycia energii, a średnioterminowy cel do 2010 r. – 8,8 proc. Jak wynika raportu Komisji Europejskiej do 2010 r., poziom ten udało się zrealizować na poziomie 9,5 proc., a więc wyższym niż zakładany w średnioterminowym planie.

Zagrożony cel

Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych przygotowało pierwotny projekt wykonania przez Polskę celu udziału OZE na poziomie 15 proc. energii finalnej w 2020 r. Eksperci obawiają się teraz, czy plan dotyczący 2020 roku uda się zrealizować. – Widzimy zagrożenia dla wykonania tego celu. Nadpodaż świadectw pochodzenia energii z odnawialnych źródeł może stanowić powód do zahamowania rozwoju wytwarzania energii odnawialnej – uważa Andrzej Cylwik, prezes CASE-Doradcy.

Przedsiębiorstwa mogą wykorzystywać wydane świadectwa pochodzenia energii, tzw. zielone certyfikaty, bez ograniczeń czasowych. Dokonują tzw. bankingu, czyli przenoszą na kolejne lata te, których obecnie nie potrzebują. Tymczasem KE będzie rozliczała Polskę z realnej produkcji energii odnawialnej w 2020 r. – Nie ma możliwości skorzystania w 2020 r. z tych świadectw jako podstawy do zaliczenia energii – podkreśli Andrzej Cylwik.

Ministerstwo Gospodarki dostrzega ten problem. W planach przedstawionych w połowie września zapowiedziało ograniczenie czasu obowiązywania zielonych certyfikatów do dwóch lat.

Przedsiębiorcy wskazują jednak na kolejny problem: brak przejrzystości rynku certyfikatów. Cena świadectw pochodzenia na Towarowej Giełdzie Energii spadła w tym roku o połowę, osiągając wiosną zaledwie 133 zł za MWh.

– Relacjonowanie tego, co dzieje się na rynku certyfikatów w odstępach kwartalnych, i to z opóźnieniem, jest błędem. To powinny być dane dostępne na bieżąco – wskazuje Wojciech Cetnarski.

Przypomina, że dane o ilości wyprodukowanej odnawialnej energii podają Agencja Rynku Energii i Urząd Regulacji Energetyki. Ministerstwo Gospodarki korzystając z tych dwóch różnych źródeł, publikuje dane o udziale OZE w bilansie energetycznym. Dodatkowo informacje o rynku OZE przedstawia Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który zbiera opłaty zastępcze. Są one wnoszone przez firmy energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedające ją odbiorcom końcowym jako rekompensatę za niewypełnienie obowiązku uzyskania i przedstawienia prezesowi URE do umorzenia świadectw pochodzenia.

– Cena opłaty zastępczej corocznie była powiększana o wskaźnik inflacji. To błąd, a powinna to być tylko inflacja bazowa, bez cen energii – zaproponował Andrzej Cylwik.

Zdaniem Cetnarskiego brak ujednoliconych miarodajnych danych o rynku zielonych certyfikatów znacznie utrudni firmom planowanie przedsięwzięć. W ten sposób doszło do znacznej przeceny świadectw pochodzenia.

– Tak samo jak giełda musi ogłaszać wyniki sesji codziennie, tak samo wydawanie zielonych certyfikatów powinno na bieżąco być raportowane – podkreślił Cetnarski.

Przedstawiciel Ministerstwa Gospodarki nie zgodził się z tą oceną. – Inwestorzy i aktywni uczestnicy rynku są w stanie wydobyć informacje o świadectwach pochodzenia, głównie przez Towarową Giełdę Energii, która ma bardzo szeroki wachlarz sprawozdań: dziennych, tygodniowych, kwartalnych. Trzeba tylko po nie sięgnąć i je przeanalizować – powiedział Janusz Pilitowski, dyrektor Departamentu Odnawialnych Źródeł Energii MG.

Zdaniem Cylwika minimalny okres sprawozdawczy powinien stanowić komunikat miesięczny. – To zasady dobrego prawa, by podawać wystandaryzowane, porównywalne dane. Rozwiązania przyjęte w małym trójpaku są wielce niedoskonałe – powiedział Cetnarski.

Dobre prawo

– Jeśli mówimy o OZE, potrzebna jest kompleksowa regulacja. Za chwilę wkroczymy w trzeci rok pracy nad ustawą, a w tym czasie Niemcy stworzyły w odnawialnych źródłach tyle nowych mocy, co całe występujące w Polsce – zauważył Marek Rojewski, wiceprezes zarządu Stowarzyszenia Energii Odnawialnej.

Przedstawiciele przedsiębiorców wyrazili nadzieję, że system aukcji dla OZE, jaki planuje od 2015 r.u Ministerstwo Gospodarki, będzie przejrzysty. Jednak, ich zdaniem, nie wszyscy będą mogli w jednakowej mierze skorzystać ze stałego wsparcia przez planowany w nowym prawie okres 15 lat.

– Jeśli mówimy o wsparciu przez 15 lat, to trzeba sobie wyobrazić, jak będą kształtować się np. ceny biomasy przez ten okres – powiedział Wojciech Cetnarski.

Przypomniał, że system wsparcia odnawialnych źródeł energii będzie opierał się na stałych cenach sprzedaży energii elektrycznej ustalonych na aukcjach. – Będąc przedsiębiorcą, który ma bardzo wysokie koszty zmienne, a tak jest w przypadku np. współspalania biomasy albo wykorzystania jej jako podstawowego paliwa, miałbym duży problem, jak zabezpieczyć sobie ryzyko kosztów paliwa – dodał Cetnarski.

Jego zdaniem system aukcji jest dobrym rozwiązaniem dla energetyki wiatrowej i słonecznej. – Można z dużym prawdopodobieństwem zaplanować sobie koszty w tych dwóch technologiach. Fotowoltaika ma niewiadomą tylko w momencie nakładów inwestycyjnych. Natomiast w przypadku biomasy i biogazu – już nie ma tej pewności – mówił Cetnarski.

– Każdy chciałby się podjąć działalności, która nie będzie obarczona żadnym ryzykiem. Już dziś inwestorzy podejmują się inwestycji, nie mając żadnych gwarancji, że cena biomasy będzie na stałym poziomie – odpowiedział Janusz Pilitowski.

Rynek biomasy

– Wydaje się, że rodzi się w warunkach nowej ustawy potrzeba stworzenia rynku biomasy. Potrzeba regulacji w obszarze, certyfikacji, zrównoważonego rozwoju i weryfikacji pochodzenia biomasy, a także kontraktów długoterminowych na biomasę – zaproponował Janusz Pilitowski.

Dodał, że obecnie przedsiębiorcy nie są w stanie wiarygodnie przedstawić prezesowi URE źródła pochodzenia biomasy. Według ekspertów polski system rozliczania produkcji zielonej energii pochodzącej z biomasy jest zły.

– Pomysły, które zostały wskazane, np. w maksymalnej wielkości instalacji biomasowych, które będą wspierane, powoduje ograniczenie obszarów, z których można biomasę pozyskiwać – ocenił Wojciech Cetnarski.

– Przy wskaźniku 0,5 świadectwa pochodzenia za 1 MWh energii element współspalania może okazać się wątpliwy, jeśli chodzi o opłacalność – ocenił Marek Rojewski.

Eksperci zgodzili się, że polityka energetyczna nie powinna wspierać nadmiernie współspalania, ponieważ nie jest to technologia zapewniająca długoterminowe, stabilne dostawy zielonej energii.

– To technologia oportunistyczna, koszt wejścia na rynek jest prawie żaden i wyjścia też. Natomiast inwestorzy, którzy dokonali dużych inwestycji, mają większą skłonność do tego, by funkcjonowały w długim okresie. To instalacje wiatrowe, biogazownie czy słoneczne – podkreślił Wojciech Cetnarski.

Dekada gazu

– W wielu prognozach, zarówno zagranicznych firm i jak i międzynarodowej agencji energii kolejna dekada będzie należała do gazu ziemnego. - Wszyscy prognozują spadek cen gazu ziemnego – podkreślił Andrzej Cylwik.

Na cenę gazu mają wpływ m.in. regulacje europejskie: liberalizacja rynku, zawieranie nowych kontraktów, eksploatacja nowych źródeł i otwieranie nowych połączeń przesyłowych z dopuszczeniem do rynku konkurencji.

– Mamy ponadto szansę, by pojawił się w Europie gaz łupkowy, ten ze Stanów Zjednoczonych. Można też oczekiwać, że będzie to gaz łupkowy z Polski – dodał Andrzej Cylwik.

Gaz łupkowy może uniezależnić notowania gazu od cen ropy.

– W gospodarkach nas wyprzedzających dojrzałej Unii problem rezerw mocy został rozwiązany przez elektrownie gazowe – przypomniał prezes CASE-Doradcy.