Rząd tłumaczy się ze sposobu rozliczenia przychodów ze sprzedaży uprawnień do emisji C02. Tylko niewielka część środków trafiła na potrzeby transformacji polskiej energetyki, a to właśnie dzięki derogacjom przyznanym tej branży Polsce przysługiwała w ostatnich latach większa pula ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2. W 2021 r. budżet zarobił 25,3 mld zł. Kluczowy instrument zasilany środkami z EU ETS, Fundusz Transformacji Energetyki (FTE), łapie zaś kolejne roczne opóźnienie.
Jak wynika z przedstawionego przez resort klimatu i środowiska sprawozdania, dotyczącego rozliczenia naszego kraju z wydatkowania 50 proc. środków pochodzących ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2 – tylko w niewielkim stopniu zostały one przeznaczone na transformację. Poza kwotą ok. 730 mln na prosumencki program „Mój prąd”, pieniędzy nie wydatkowano na zmianę sposobu produkcji energii. Wydano je na łagodzenie skutków dotychczasowej polityki energetycznej oraz rozliczenie systemu wsparcia OZE. Działania takie miałyby miejsce niezależnie od mechanizmu sprzedaży uprawnień, a mimo to zostały w nim rozliczone.
Czytaj więcej
Zwolnienia podatkowe, system wsparcia OZE, koleje – to cele, na które trafiły środki ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2. Środków realnie wpływających na transformację energetyczną jest jak na lekarstwo. W ramach tej puli pieniędzy, które trafiły do budżetu rozliczono także działalność polskiego atomu oraz spółki odpowiedzialnej za realizację polskiego samochodu elektrycznego. Eksperci mówią jednak, że jest to kreatywna księgowość.
Ministerstwo tłumaczy nam, że wśród możliwych sposobów wsparcia w ramach równowartości wpływów z aukcji są nie tylko wydatki inwestycyjne na infrastrukturę, ale także polityka wsparcia podatkowego lub finansowego oraz krajowe polityki regulacyjne mające wpływ na cele ujęte w w dyrektywie.
Ale na dofinansowanie kolejowych pasażerskich przewozów międzywojewódzkich i międzynarodowych oraz wsparcie Krajowego Programu Kolejowego na infrastrukturalne inwestycje przeznaczono blisko 1,7 mld zł – mimo że nie ma to związku z energetyką.
Jednak resort tłumaczy, że kolej jest postrzegana jako alternatywa dla transportu drogowego oraz lotniczego na krótkich i średnich dystansach, dlatego też inwestycje w rozwój kolei należy traktować jako proklimatyczne. Dofinansowanie różnych form transportu zbiorowego, przyczyniających się do zmniejszenia emisji transportowych, jest tym samym zgodne z celami wymienionymi w katalogu w dyrektywie. Eksperci przyznają, że zgodnie z dyrektywą emisyjną wydatki te podlegają rozliczeniu, ale są to działania, które miałyby miejsce tak czy inaczej – nawet gdyby tych środków z EU ETS nie było.
Marcin Kowalczyk, kierownik zespołu klimatycznego WWF Polska, uważa już jednak 872 mln zł – wydane na energetykę jądrową – za trudne do uzasadnienia. Takie wydatki bezwzględnie nie powinny być rozliczane w mechanizmie handlu uprawnieniami EU ETS. – Te cele nie są wymienione w dyrektywie – mówi Kowalczyk. – Środki, ujęte w sprawozdaniu jako wsparcie rozwoju energetyki jądrowej, zostały przeznaczone na wdrożenie niezbędnego dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa, rządowego programu wieloletniego pn. „Program polskiej energetyki jądrowej”. Udzielone wsparcie umożliwi odpowiednie przygotowanie procesu inwestycyjnego w projekcie budowy elektrowni jądrowych – tłumaczy jednak resort.
Energetyka – mimo że to dzięki niej otrzymaliśmy większą pulę sprzedanych później darmowych uprawnień – nie otrzymała pieniędzy z ich sprzedaży. Kowalczyk tłumaczy, że w ramach przysługujących nam derogacji dla energetyki, branża mogła uzyskać darmowe uprawnienia w zamian za realizację inwestycji zmniejszających emisje wykonywanych w latach 2013–2019.
– Jednak nie wszystkie zaplanowane inwestycje zostały zrealizowane i w związku z tym ok. 130 mln uprawnień powróciło do puli krajowej. Zostały one sprzedane, dodatkowo zasilając budżet. Stąd w latach 2019–2021 r. mieliśmy także dużą pulę uprawnień do sprzedania – mówi Kowalczyk.
Projektowany Fundusz Transformacji Energetyki, który miał pomóc w inwestycjach energetycznych, a którego budżet w 40 proc. miał pochodzić ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2, łapie kolejne roczne opóźnienie. Miał być realizowany w latach 2022–2031, ale z dokumentów rządowych wynika, że ruszy najwcześniej w 2023 r. W maju zakończyły się kolejne, drugie konsultacje FTE. Dowiadujemy się jednak, że w obliczu koncepcji późniejszego zerwania z węglem FTE będzie ponownie modyfikowany.
