Polskę stać na bardziej ambitne ograniczanie energii z węgla

Skończyły się negocjacje reformy rynku energii w Unii Europejskiej. Co te ustalenia oznaczają dla Polski? Czy Polska będzie mogła swobodnie realizować inwestycje w nowe bloki węglowe?

Jerzy buzek: Od ponad dwóch lat negocjuję pakiet w sumie aż 11 różnych regulacji dotyczących rynku energii elektrycznej UE.

I udało się uzyskać dla Polski pełną swobodę wyboru. W przyjętych rozwiązaniach dla całej UE, a więc i dla nas, nie ma ograniczeń dla stosowania węgla, poza jednym, związanym z dotowaniem produkcji prądu z węgla w ramach tzw. rynku mocy. Jednak zawarte przed 31 grudnia 2019 r. kontrakty na wytwarzanie energii w tym szczególnym przypadku, czyli z udziałem pomocy publicznej, pozostaną ważne. Mamy zatem jeszcze rok na ich zawieranie, a to bardzo dużo. Jest więc pełna swoboda wyboru dla Polski, jak bardzo chcemy być dalej uzależnieni od węgla, a na ile chcemy to zmieniać. Są bowiem inne ograniczenia dla jego spalania, o których ja sam mówię od dziesięciu lat. To jest zdrowie Polek i Polaków: co roku ponad 45 tysięcy z nas zabija smog. Ponadto rosną ceny energii z węgla przy spadku cen energii odnawialnej. I wreszcie chodzi o bezpieczeństwo dostaw surowców, bo jesteśmy zmuszeni do importu węgla odpowiedniej jakości i coraz mocniej uzależniamy się w tym od Rosji. Ale powtarzam: formalnie możemy budować nowe elektrownie węglowe i wykorzystywać stare, póki są sprawne.

Podczas szczytu klimatycznego w Katowicach polskie władze deklarowały, że nie zrezygnują z używania węgla do produkcji energii przez najbliższe dekady. Czy to właściwy kierunek?
Uważam, że stać nas na większe ambicje. Przecież chodzi tu o zdrowie i życie mieszkańców Polski, nasze portfele i bezpieczeństwo dostaw surowców. Jednak decyzje i odpowiedzialność w tej sprawie spoczywają na rządzie. Tylko on ma narzędzia do przeanalizowania, w jaki sposób możemy pogodzić niezależność w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z trzema istotnymi czynnikami, o których przed chwilą wspomniałem. To powinno być odzwierciedlone w strategii energetycznej kraju, przygotowanej przez rząd.

Jaka więc jest przyszłość polskiego węgla? Czy możemy wydobywać węgiel jeszcze przez dziesiątki lat?
Projekt krajowej polityki energetycznej do 2040 r. zakłada istotny spadek produkcji energii z węgla. To właściwy kierunek, a w mojej ocenie ten spadek mógłby być jeszcze większy. Nasze pokłady węgla znajdują się na głębokości co najmniej tysiąca metrów. To oznacza nadzwyczajne ryzyko dla górników i nadzwyczajne koszty. Czy chcemy takie ryzyko ponosić, skoro dzisiaj grożą nam podwyżki cen energii? Rząd powinien w tej sprawie rozmawiać z górnikami. 20 lat temu, gdy szykowaliśmy reformę polskiego górnictwa węgla kamiennego, rozmawialiśmy z nimi nieustannie. Dzięki temu przeprowadziliśmy głęboką restrukturyzację, zamykając przy tym 22 kopalnie – nierentowne lub z węglem słabej jakości – właściwie bez strajku. To oznacza, że zmiany są możliwe i można do tego przekonać górników. Tylko, co kluczowe, trzeba też do górników wyciągnąć dłoń. My przygotowaliśmy wtedy pakiet socjalny, który dawał im szansę np. przekwalifikowania się i zdobycia innego zawodu czy otwarcia własnego biznesu. Ważne jest, by nie zostali nagle pozbawieni pracy bez możliwości uzyskania środków do życia. Powinniśmy dać sygnał regionom, które wymagają transformacji, że UE również jest w stanie im pomóc.

Jak to zrobić?
Uważam, że w takich regionach jak Śląsk, gdzie wiele miast jest zagrożonych smogiem w okresie zimowym, odchodzenie od spalania węgla – zwłaszcza złej jakości – jest po prostu konieczne. Stąd mój pomysł zaoferowania takim górniczym regionom 5 mld euro na przemianę gospodarczą, w tym transformację energetyczną, i na rewitalizację miast. To będą dodatkowe pieniądze, osobna pula środków niezależna od innych funduszy. Mam nadzieję, że ten pomysł zostanie poparty przez państwa członkowskie. Parlament Europejski już to zrobił, bo udało się przekonać koleżanki i kolegów posłów, że jeśli chcemy walczyć o ochronę klimatu, a także o ochronę powietrza, to ludziom z terenów przechodzących transformację musimy pomóc.

Kiedy te środki mogłyby zostać uruchomione?
Wymaga to jeszcze zatwierdzenia przez państwa członkowskie, więc to kwestia co najmniej dwóch lat. Dzięki tym środkom Polska będzie mogła planować działania na następne lata, bo przecież nasza strategia energetyczna obejmuje najbliższe dwie dekady. To oczywiście nie będą pieniądze tylko dla Polski i wiadomo, że te środki nie będą wystarczające, by pokryć wszystkie potrzeby. Ale to jest zaczyn. I sygnał, że UE poważnie traktuje te regiony i ich mieszkańców. Dodatkowo mamy chociażby fundusze strukturalne czy pieniądze na rozwój gospodarki cyfrowej, które także mogą być wykorzystane w tych regionach. Nie zapominajmy ponadto o systemie handlu uprawnieniami do emisji CO2 (EU ETS) – środki ze sprzedaży bezpłatnych uprawnień, które otrzymuje Polska, powinny być przeznaczane na szeroko rozumianą budowę gospodarki niskoemisyjnej, a nie traktowane jako doraźny zastrzyk gotówki do budżetu.

Czy zakończony niedawno szczyt klimatyczny w Katowicach można nazwać sukcesem?
Jest to z pewnością sukces organizacyjny. Podczas negocjacji rynku energii relację ze szczytu złożył nam komisarz Miguel Arias Cañete, który reprezentował Komisję Europejską w Katowicach. I on podkreślił to w pierwszej kolejności – duży sukces organizacyjny, a to nie zawsze się udaje. Co do istoty porozumienia – osiągnęliśmy wymagane minimum. A nie było łatwo, bo pojawiły się problemy z poszczególnymi krajami, takimi jak Brazylia czy Turcja. Chodziło przede wszystkim o monitoring działań we wszystkich 196 krajach, ocenę sytuacji i raportowanie. Jeżeli chodzi natomiast o samo ograniczanie emisji, to moim zdaniem świat powinien zrobić dużo więcej i w tej kwestii nie udało się w Katowicach pójść krok do przodu. Według przewidywań światu nadal grozi kataklizm, bo temperatura może wzrosnąć nawet o 2,5–3 st. Celsjusza. Koszty adaptacji do zmian klimatu mogą być nawet dziesięciokrotnie wyższe niż koszty ograniczenia emisji. Gdyby świat robił dla ochrony klimatu tyle, ile robi UE, która jest liderem w tej dziedzinie, bylibyśmy uratowani.

W samej UE są jednak rozbieżności – Komisja opowiada się za całkowitą neutralnością gospodarki dla klimatu, tymczasem Polska nie rezygnuje z węgla. Czy w UE widać zrozumienie dla polskich planów?
Tak. Polski rząd ma całkowitą swobodę w wyborze ścieżki rozwoju energetyki w naszym kraju. Może nawet pójść na drogę pomocy publicznej dla energetyki węglowej. Skoro takie regulacje udało się uzgodnić, to widzę ze strony UE pełne otwarcie, pełne zrozumienie. To my musimy ocenić, na ile ten wybór przedłużenia używania węgla jest dla nas korzystny.

Na jakie źródła energii powinniśmy więc postawić?
Nie musimy całkowicie rezygnować z węgla, trzeba go jednak – powtarzam to od wielu lat – wykorzystywać w sposób bezpieczny dla środowiska. Od niemal dekady zgłaszam gotowy już projekt zgazowania węgla dla polskiej chemii. W ten sposób możemy zużywać rocznie co najmniej 5 mln ton tego surowca. Tego rodzaju czyste technologie to przedmiot moich zabiegów od czasu, gdy uruchomiliśmy centrum ich rozwoju na Śląsku i kolejne – dla rozwoju innowacji w Krakowie. Chodzi o najwyższą sprawność bloków węglowych, usuwanie zanieczyszczeń ze spalin, a nawet – wychwytywanie dwutlenku węgla, a później jego wykorzystanie lub magazynowanie pod ziemią, nad czym kiedyś przecież pracowaliśmy.

Czyli dalej głównie węgiel…
Nie tylko! Bardzo dobrze, że wraca pomysł sprzed prawie 20 lat dostaw gazu z Norwegii. Mój rząd w pełni wynegocjował kontrakt, a jego przerwanie przez naszych następców nie było niczym uzasadnione. Należy żałować, że te kilkadziesiąt miliardów metrów sześciennych gazu rocznie nie płynie jeszcze z Norwegii do naszego kraju. Dobrze natomiast, że płyną do nas tankowce z amerykańskim skroplonym gazem LNG. W 2015 r. przekonywałem szefa komisji ds. energii w Kongresie USA do zniesienia zakazu eksportu dla tamtejszych firm podczas Okrągłych Stołów w Brukseli i w Waszyngtonie. Z sukcesem. Zachęcam też od dawna do rozwoju energetyki odnawialnej, zwłaszcza prosumenckiej. Setki tysięcy odbiorców indywidualnych, głównie na terenach wiejskich, czekają na pełne zielone światło dla takiej energetyki, a wielcy inwestorzy – na stabilne prawo bez karkołomnych załamań, które nam się ostatnio zdarzają i zniechęcają inwestorów.

A co z rewizją unijnej dyrektywy gazowej, która ma uderzyć w niekorzystny dla Polski projekt gazociągu Nord Stream 2? Prace utknęły w martwym punkcie. Czy jest szansa na ich przyspieszenie?
To jest kolejny przedmiot mojej osobistej troski. Dyrektywa jest uzupełnieniem pakietu rozwiązań związanych z rynkiem gazu. Od marca czekamy, by ruszyć z miejsca, ale państwa członkowskie nie chcą przystąpić do rozmów. Komisja i Parlament są zdeterminowane, by wprowadzić nowe regulacje, które faktycznie ograniczyłyby niebezpieczeństwo związane z budową rurociągu Nord Stream 2. Rozmawiałem z przedstawicielami obecnej prezydencji w Radzie UE – austriackiej i przyszłej rumuńskiej. Rumuni wydają się być bardziej otwarci, więc mam nadzieję, że prace ruszą już w styczniu. W dużym stopniu zależy to także od możliwości budowy przez polski rząd zdecydowanej większości w Radzie. Nie mamy tu czasu do stracenia.

Jerzy Buzek jest posłem do Parlamentu Europejskiego od 2004 r. Aktualnie jest tam przewodniczącym Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii. Wcześniej pełnił funkcję przewodniczącego PE. W latach 1997–2001 był premierem Polski. Ukończył Wydział Mechaniczno-Energetyczny Politechniki Śląskiej w Gliwicach, ma tytuł profesora nauk technicznych.

Smog Energetyka zawodowa

Pozostało jeszcze 100% artykułu

Energetyka Zawodowa

W Rafako zgasili światło. Byli pracownicy liczą, że uda się je jeszcze zapalić

Byli już pracownicy Rafako, którzy z ostatnim dniem lutego pożegnali zakład pracy, mają jednak nadzieje, że wrócą, jeśli tylko model stworzenia nowego podmiotu na bazie dawnego Rafako zmaterializuje się. W tym celu część pracowników podpisała specjalną listę, w której deklarują, że mogą wrócić do zakładu w Raciborzu.

Energetyka Zawodowa

Unijny pakiet dla przemysłu nie da niższych cen energii

Założenia Czystego Ładu Przemysłowego mają pozwolić na obniżenie cen energii i wzrost konkurencyjności przemysłu, ale zdaniem branży i ekspertów są na to niewielkie szanse.

Energetyka Zawodowa

Joanna Kępczyńska, E.ON Polska: Kryzys energetyczny nie może się powtórzyć

Mam nadzieję, że to już ostatnie miesiące ingerowania w rynek energetyczny i wkrótce powrócimy do wolnych cen oraz konkurujących ze sobą firm – mówi Joanna Kępczyńska, członkini zarządu E.ON Polska ds. finansowych.

Energetyka Zawodowa

Grupa Orlen pozyskała miliardy na rozwój sieci energetycznej

W ramach KPO należąca do koncernu firma Energa Operator otrzymała 7,66 mld zł pożyczki na rozwój inteligentnych sieci elektroenergetycznych. Za te pieniądze możliwe będzie m.in. przyłączenie do sieci 9 GW mocy z odnawialnych źródeł.

Energetyka Zawodowa

Ratowanie Rafako trudniejsze, ale nadal możliwe

Raciborska spółka ma coraz mniej czasu na ratunek. Nieoficjalnie słyszymy, że pomysł jest, jak i chęci zainteresowanych stron. Najmniej zdecydowany jest – z tego, co słyszymy – rząd.

Materiał Promocyjny

Konieczność transformacji energetycznej i rola samorządów

Polityka klimatyczna i rynek energii w Polsce: podstawy prawne, energetyka społeczna. praktyczny proces powołania i rejestracji spółdzielni energetycznych oraz podpisania umowy z OSD

Energetyka Zawodowa

Szef MAP komentuje sytuację w Grupie Azoty i PGE oraz pomoc dla Rafako. "Jestem optymistą"

Minister aktywów państwowych podczas spotkania z dziennikarzami odniósł się do bieżących problemów w spółkach energetycznych. Nadal nie ma jednak decyzji dotyczącej ważnej reformy polskiej energetyki, a więc wydzielenia aktywów węglowych.

Materiał Promocyjny

Sezon motocyklowy wkrótce się rozpocznie, a Suzuki rusza z 19. edycją szkoleń

Jazda na motocyklu to z całą pewnością wielka przyjemność, o czym zaświadczy każdy, kto chociaż raz miał okazję – legalnie, podkreślmy – poprowadzić maszynę na dwóch kołach.

Energetyka

Polska znów więcej eksportuje prądu niż importuje. W wietrze duży spadek produkcji

Od początku roku rośnie produkcja energii elektrycznej w Polsce o blisko 5 proc. Jednak, co ciekawe, spada krajowe zapotrzebowanie. Nasz prąd okazał się cenowo konkurencyjny z tym w innych krajach. Polska znów jest eksportem energii netto. Mimo przyrostu mocy w wietrze produkcja z wiatru znacząco spadła.

OZE

Wiatraki bliżej rozstrzygnięcia, ale nadal czekają na finalną decyzję

Liberalizacja zasad lokowania farm wiatrowych ma zostać przyjęta przez Radę Ministrów w trybie obiegowym do końca tego tygodnia. Co do założeń członkowie rządu uwag jednak nie mieli. Ale mają je eksperci.

OZE

Energa stratna na projektach OZE kupowanych jeszcze przed wyborami

Blisko pół miliarda złotych wyniosą odpisy gdańskiej Energi, które wpłyną na wyniki finansowe spółki za poprzedni rok. Straty z tego tytułu – to jak tłumaczy Energia – w dużym stopniu efekt nietrafionych decyzji inwestycyjnych w OZE zawartych na chwilę przed wyborami parlamentarnymi w 2023 r. Spółka narazie nie informuje czy będzie składać doniesienia do prokuratury w tej sprawie.

Gaz ziemny jest najpopularniejszym paliwem, którym Polacy ogrzewają swoje domy

Transformacja

Gaz w domach, ciepło systemowe w mieszkaniach. Czym grzeją się Polacy?

Gaz ziemny jest najpopularniejszym paliwem, którym Polacy ogrzewają swoje domy. Blisko 30 proc. budynków w Polsce jest ogrzewane dzięki „błękitnemu paliwu” – wynika najnowszego zestawienia Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Te dane jednak – jak wskazuje branżowe stowarzyszenie skupiające elektrociepłownie – mogą być mylące. Patrząc na liczbę gospodarstw domowych to jednak ciepło systemowe jest najpopularniejszym źródłem ciepła. Rząd zapowiada także walką z tzw. nowym podatkiem od ogrzewania.

Atom

Są założenia aktualizacji programu jądrowego. Za rok wybór partnera drugiego atomu

Zapowiedziana aktualizacja programu rozwoju polskiej energetyki jądrowej z 2020 r. nie przyniesie większych zmian. Ministerstwo Przemysłu - gospodarz tego procesu - uszczegółowi jednak proces wyboru partnera i lokalizacji dla drugiej elektrowni jądrowej.

Elektroenergetyka

Na Śląsku i w Małopolsce bez węgla. Tauron proponuje alternatywy

Zarząd Grupy Tauron spotkał się z samorządowcami z czterech miejscowości, w których spółka ma elektrownie węglowe. Siłownie Jaworzno III, Siersza, Łagisza i Łaziska będą wyłączone z eksploatacji najpóźniej w 2028 r.

Transformacja Energetyczna

Bankowy sojusz klimatyczny łagodzi cele. Efekt polityki Donalda Trumpa

Największy globalny sojusz klimatyczny banków poinformował swoich członków, w tym HSBC i Barclays, o możliwości głosowania nad wycofaniem się z obietnicy dostosowania do celów porozumienia paryskiego, które ma ograniczyć globalne ocieplenie do 1,5°C.

Transformacja

Minister przemysłu Marzena Czarnecka: Bruksela da zielone światło dla pomocy polskim kopalniom

Z roboczych ustaleń z Komisją Europejską wynika, że zgodzi się ona na pomoc publiczną i umowę społeczną dla górnictwa. Na stole leży też kilka innych rzeczy, o których rozmawiamy w kontekście zgody na pomoc publiczną – mówi minister przemysłu Marzena Czarnecka.