Atomowa ofensywa Finlandii

Ponad pięciokilometrowy tunel wiedzie na głębokość 420 metrów pod ziemią. Na końcu wydrążone w skale pomieszczenie, a w nim modelowa studnia o głębokości ośmiu metrów. W takie doły będą wkładane kapsuły ze zużytymi prętami uranowymi pochodzącymi z elektrowni atomowej na wyspie Olkiluoto.

Podziemna fińska inwestycja jest pierwszym na świecie ostatecznym składowiskiem odpadów jądrowych. Ostatecznym, czyli takim, z którego nic się nigdy nie wydostanie. Nie zagrożą mu katastrofy naturalne ani wojny i szaleńcy, którzy chcieliby rozpętać atomową zagładę. – Przecież nie wiemy, co się wydarzy w dalekiej przyszłości – mówi Reijo Sundell, prezes Posiva, spółki budującej podziemny nuklearny cmentarz. Będzie bezpieczny nawet w razie nadejścia nowej epoki lodowcowej. Bo fińskie skały już raz wykazały swoją odporność. Teraz są idealnym miejscem na bezpieczne składowisko.

Na razie Posiva kopie tunele i studnie, sprawdza szczelność skał, a jej podwykonawcy konstruują sprzęt, którego nikt na świecie jeszcze nie potrzebował. Od 2020 roku zużyte pręty uranowe z funkcjonujących obecnie dwóch reaktorów OL1 i OL2 mają być stopniowo przenoszone z tymczasowych schronień w basenach koło reaktorów do nowego składowiska. Potem będą do niego na bieżąco transportowane odpady z nowych reaktorów: OL3 (może ruszyć w 2015 r.) i OL4 (projekt czeka na rozstrzygnięcie przetargu).

Składowisko zostanie wypełnione do końca i zamknięte w 2120 roku. Do tuneli i studni zostanie dodatkowo włożony zużyty sprzęt z elektrowni. Całość będzie zabetonowana, wypełniona kamieniem, zamknięta na zawsze. W dalekiej przyszłości porośnięta lasem.

Cios dla branży

Finlandia jest nie tylko pierwszym krajem, który będzie miał ostateczne składowisko odpadów. Jest także pierwszym od ponad 20 lat krajem europejskim, w którym jest budowany nowy reaktor. Po latach atomowej prosperity ostatnie dekady były czasem zastoju dla europejskiego atomu. Zaszkodziła mu rosnąca obawa przed wypadkami, trauma po katastrofie w Czarnobylu i coraz popularniejsi Zieloni, z zasady sprzeciwiający się energii nuklearnej. Atmosfera zaczęła się poprawiać kilka lat temu, gdy politycy zdali sobie sprawę, że ambitnych unijnych celów ograniczenia emisji CO2 nie da się osiągnąć wyłącznie wiatrakami i słońcem.

Ale wtedy przyszedł kolejny cios dla branży – tsunami w Japonii. Zagrożony reaktor w Fukushimie miał być dowodem na to, że nie da się zbudować bezpiecznej elektrowni atomowej. Za Czarnobyl winiono sowieckie zaniedbania, ale jak wytłumaczyć katastrofę w bogatej, zaawansowanej technologicznie i demokratycznej Japonii? Fukushima stała się powodem wprowadzenia moratorium na atom w Niemczech.

Tymczasem w Finlandii opinia publiczna nie poczuła się zaniepokojona. Do wypadków w Fukushimie doszło w marcu 2011 roku, zaledwie siedem miesięcy po wydaniu przez fiński parlament zgody na budowę dwóch reaktorów: Olkiluoto 4 oraz Fennovoima. Nie pojawiły się głosy żądające rezygnacji z planów. – Poparcie dla atomu nie spadło – mówi Jorma Aurela, główny inżynier ds. energetyki jądrowej w Ministerstwie Gospodarki.

Uniezależnić się od Rosji

Nowe reaktory mają być dla Finlandii sposobem na uniezależnienie się od importowanej energii elektrycznej z Rosji. – W tej dziedzinie nie można na niej polegać – wyjaśnia Aurela. O ile gaz płynie do Finlandii bez żadnych przestojów, o tyle już energia elektryczna podlega wahaniom zgodnym z wahaniami lokalnego zapotrzebowania na energię w obwodzie leningradzkim. Jeśli jest ostrzejsza zima, to Rosjanie zużywają więcej prądu i mają mniej nadwyżek. Cierpi Finlandia, w której przecież wtedy zwykle zima też jest sroga. Kupuje energię na nordyckiej giełdzie, ale ceny są w takich sytuacjach wysokie. To pragnienie samowystarczalności elektrycznej jest głównym argumentem na rzecz atomu. Ale jest tez drugi powód wysokiego poparcia – wyjątkowe w Finlandii standardy bezpieczeństwa i przejrzystość procesu przyznawania licencji. – Nawet najmniejsza gmina może nie wyrazić zgody na lokalizację. Tak się już zresztą stało w 1992 roku – opowiada Jorma Aurela.

5 mld euro przekroczą koszty budowy bloku Olkiluoto 3. To znacznie więcej od początkowych szacunków

Cały proces jest bardzo przejrzysty, a warunki stawiane reaktorom wyśrubowane. Fińskie elektrownie jeszcze przed katastrofą w Fukushimie były jedynymi na świecie zabezpieczonymi na wypadek stopienia się rdzenia. A do tego doszło w japońskim reaktorze. – Od czasu katastrofy Three Mile Island (katastrofa w elektrowni o tej nazwie w USA w 1979 roku – red.) powiedzieliśmy sobie, że niemożliwe stało się możliwe. I trzeba się przygotować na taką ewentualność – mówi Peter Tuominen, dyrektor w firmie Fortum.

W Finlandii energia to narodowa sprawa. Chodzi nie tylko o ogrzanie się w srogie zimy, ale też o nastawiony na eksport przemysł, który w tym kraju tworzą przede wszystkim branże energochłonne: chemiczna, papiernicza, żywnościowa. Dla nich kluczowe są stabilne dostawy energii po umiarkowanych i przewidywalnych cenach.