Europejska energetyka potrzebuje innowacji

Europejski sektor energii mógłby napędzać gospodarkę Wspólnoty, ale do tego konieczny jest zrównoważony rozwój – przekonują eksperci PKN Orlen w raporcie pt. „Energetyka, środowisko, rozwój. Cele, które nie muszą być w opozycji". Zauważają, że obecnie unijne działania w tym obszarze bardziej przypominają przeprowadzanie eksperymentów regulacyjnych i testów wybranych technologii niż spójną i całościową politykę. Tym samym wysiłki różnych instytucji nie przynoszą pożądanych efektów. Aby to zmienić, konieczne jest dostrzeżenie w sektorze energii tego, co w nim najważniejsze, czyli technologii, oraz wprowadzenie odpowiednich mechanizmów wspierania ich rozwoju.

Trzy kryteria

Eksperci PKN Orlen zwracają uwagę, że ocena technologii wytwarzania energii powinna brać pod uwagę trzy jednakowo ważne kryteria. Chodzi o zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, stopień ingerencji w środowisko naturalne i emisyjność oraz koszty energii, od których zależy jej dostępność dla odbiorców. Od kilkudziesięciu lat w ocenach źródeł energii zdecydowanie najwięcej miejsca zajmują jednak sprawy ekologiczne.

– Nie ma wątpliwości, że kwestie ekologiczne są i powinny być jednym z głównych wątków debaty, ale – zgodnie z koncepcją zrównoważonej energii i zrównoważonego rozwoju – nie powinien to być wątek ani jedyny, ani dominujący – napisano w raporcie.

Nie może być tak, że tzw. zielona energia, przez wiele osób traktowana w sposób wyidealizowany, jest jedyną słuszną drogą rozwoju sektora. Jest on zdecydowanie bardziej złożony. Co więcej, w energetyce mamy systematycznie rosnącą liczbę technologii, które pozytywnie wpływają zarówno na ograniczenie szkodliwych emisji, jak i różnych rodzajów kosztów. Nowych rozwiązań jest coraz więcej praktycznie we wszystkich segmentach sektora energii. Pojawiają się w obszarze pozyskiwania energii, przez jej magazynowanie, transportowanie i przesyłanie, aż po korzystanie z niej przez końcowych odbiorców.

Eksperci PKN Orlen twierdzą, że można przewidywać, jakie będą ogólne kierunki rozwoju nowych technologii, ale nie da się z góry przewidzieć, kiedy i w jaki dokładnie sposób to nastąpi. Z tego powodu nie należy dziś stawiać na którąkolwiek z technologii. Nie należy też żadnej z nich wykluczać wyłącznie na podstawie obecnej posiadanej wiedzy. Jako przykład podawane jest spalanie węgla na cele energetyczne, z którym dziś wiąże się znacznie niższa niż 20 lat temu emisja SO2 i pyłów. To oznacza, że cały czas należy przyglądać się zmianom technologicznym i jednocześnie zwracać uwagę na koszty. Energia uważana jest dziś jako podstawa rozwoju cywilizacyjnego oraz dobro społeczne. Z tego powodu jej cena nie może stanowić bariery dostępu dla osób o niskich dochodach.

2,2 bln ton gazów cieplarnianych trafiło do ziemskiej atmosfery w latach 1850–2005

Konieczna otwartość

Obecnie około 4/5 zużywanej na świecie energii pochodzi z surowców kopalnych, takich jak ropa naftowa, węgiel czy gaz ziemny. Rosnąca liczba transakcji powoduje globalizację rynków surowcowych i uzyskiwanych za nie cen. Do tego dochodzi nierównomierny rozwój technologii w poszczególnych sektorach. Elektrownie węglowe, mimo że coraz nowocześniejsze, korzystają z technologii, które wymyślono przed ponad stu laty. Podobnie jest z rafineriami ropy naftowej. Obecnie wiele osób (zwłaszcza w Ameryce Północnej) uważa, że żyjemy w złotej erze gazu, co jest związane z nowymi możliwościami pozyskiwania tego surowca m.in. ze skał łupkowych.

Technologie dotyczące odnawialnych źródeł energii czekają jednak jeszcze na swój czas. – Bujny rozwój tych technologii przypada na ostatnie 20 lat, jednak wytwarzana za ich pomocą energia wciąż nie jest konkurencyjna i wymaga dużych dotacji publicznych. Inne technologie odnawialne (elektrownie morskie, biopaliwa wyższych generacji) są wciąż na etapie testowania lub w sferze pomysłów – twierdzą specjaliści PKN Orlen.

Dynamiczny wzrost eksploatacji gazu z łupków w USA oraz poprzedzające go opracowanie i wdrożenie technologii wspierających poszukiwania i wydobycie dobitnie pokazuje, że rewolucyjne rozwiązania mogą się pojawić nie tylko tam, gdzie się ich powszechnie poszukuje i sowicie dotuje. Należy zatem być otwartym na przyjęcie różnych opcji dotyczących rozwoju rynku energii. Dużą rolę w tym procesie odgrywają z kolei mechanizmy finansowania innowacji.

Ważne innowacje

Decyzje w sprawie wyboru technologii pozyskiwania i przetwarzania energii powinny być w największym możliwym stopniu pozostawione sektorowi prywatnemu – napisano w raporcie. Przedsiębiorcy w dużej mierze będą ich szukać w innowacjach, rozumianych jako nowe projekty, które już znalazły masowego odbiorcę i okazały się opłacalne finansowo.

Przedsięwzięcia innowacyjne to często projekty o większym ryzyku niż tradycyjne projekty biznesowe dotyczące np. modernizacji czy budowy nowego zakładu w oparciu o technologie znane i sprawdzone. Charakteryzują się też wysoką stopą zwrotu w przypadku, gdy dadzą oczekiwane rezultaty, długim okresem realizacji oraz koniecznością zaangażowania ogromnych pieniędzy.

– W przypadku innowacji w energetyce popyt i akceptacja masowego odbiorcy nie stanowią problemu. Energia jest potrzebna wszystkim, a tańsze źródła energii zawsze wypierają te droższe – twierdzą eksperci PKN Orlen. Problemem jest za to finansowanie inwestycji, na który dodatkowo nakłada się ryzyko regulacyjne. Unijne dotacje i rosnąca popularność tzw. obligacji klimatycznych (celem ich emisji jest pozyskanie pieniędzy na wsparcie inwestycji w projekty związane z redukcją emisji gazów cieplarnianych) dają nadzieję na zmianę tego stanu rzeczy. Obecnie uzyskiwane z nich środki wspierają jednak przede wszystkim rozwój ekonomicznie nieefektywnych technologii dotyczących m.in. OZE.

Zmiany klimatu

Inwestycje w OZE są dla unijnych instytucji priorytetem, gdyż mają się przyczynić do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczenia środowiska. Zmiana klimatu dotyczy jednak całej Ziemi, a nie tylko pojedynczych kontynentów czy poszczególnych krajów lub ich grup. Przeciwdziałanie zmianom klimatu wymaga zatem koordynacji polityki klimatycznej w skali globalnej. „Najtrudniejszym problemem, który utrudnia osiągnięcie ogólnoświatowego porozumienia w działaniach na rzecz ochrony klimatu, jest niezwykle trudny do uzgodnienia podział kosztów redukcji emisji między poszczególne kraje" – napisano w raporcie.

Zauważono ponadto, że wzrost emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych jest związany ze wzrostem gospodarczym. Wiele państw zamożnych, które mają już za sobą silną zwyżkę PKB i tym samym okres negatywnego oddziaływania na środowisko, teraz domagają się szybkich działań na rzecz ochrony klimatu. – Oczekiwania te adresują do krajów biedniejszych, rozwijających się, które w energetyce nadal intensywnie korzystają z technologii opartych na węglu i z tego powodu najbardziej przyczyniają się do globalnego przyrostu emisji. Dlatego tak trudno jest dziś o porozumienie, które można by uznać za elementarnie sprawiedliwe – zauważają eksperci PKN Orlen.

Ich zdaniem budowanie gospodarki niskoemisyjnej jest przede wszystkim wyzwaniem technologicznym. Z tego powodu bardzo dużą rolę odegrają technologie przyszłości, o których dzisiaj niewiele lub nic nie wiemy. W tej sytuacji decydowanie dziś, które ze znanych rozwiązań należy wspierać, jest loterią. Ryzyko tego ponosi głównie podatnik i konsument energii.

– Po drugie jedyną ścieżką do sukcesu w polityce energetycznej i klimatycznej jest gospodarka innowacyjna – twierdzą eksperci PKN Orlen. Z tego powodu prawdziwym wyzwaniem dla tej polityki jest skoncentrowanie uwagi na bodźcach pobudzających rozwój nowych technologii.

Głównym źródłem energii na świecie jest ropa

Prawie jedna trzecia energii wytwarzanej na świecie pochodzi z ropy naftowej. Niewiele mniej uzyskujemy jej z węgla i coraz popularniejszego gazu ziemnego. Łącznie z tych trzech surowców pochodzi ponad 80 proc. energii. Technologie jej pozyskiwania uznaje się jednak za silnie oddziałujące na środowisko naturalne. Wydobywanie węgla, ropy czy gazu oraz ich spalanie wciąż przyczynia się do mocnej ingerencji w środowisko i klimat, chociaż już w coraz mniejszym stopniu niż jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Minusem paliw kopalnych jest też to, że ich występowanie na kuli ziemskiej jest nierównomierne. W efekcie część krajów znajduje się na uprzywilejowanej pozycji w stosunku do innych. Na drugim biegunie jest energia pochodząca ze źródeł odnawialnych. Jej popularność ciągle jest jednak niewielka w stosunku do energii pochodzącej z surowców kopalnianych. Bez dotacji zapewne w niewielkim stopniu miałaby szanse na osiągnięcie takiego etapu rozwoju, z jakim mamy do czynienia dziś. Perspektywa oparcia światowej gospodarki na czystej, zeroemisyjnej energii jest jednak bardzo kusząca. Do jej niewątpliwych atutów należy brak opłat za surowiec, dostępność pod różnymi formami na całej ziemi i niewyczerpalne zasoby. Pomiędzy OZE a energią z surowców kopalnych znajduje się energia atomowa. Jej zwolennicy twierdzą, że jest to jedyna dojrzała i sprawdzona technologia przetwarzania energii.

Elektroenergetyka

Pozostało 93% artykułu