Fiasko węglowej polityki rządu. Początek większych zmian?

To może być początek większych zmian w podejściu rządu do nowych węglowych inwestycji. Zmian wymuszonych przez rynek, na którym nie ma już miejsca na nowe czarne bloki.

Informacja o wstrzymaniu przez Energę i Eneę budowy bloku na węgiel kamienny w Ostrołęce była oczekiwana już od dłuższego czasu. To miała być ostatnia nowa siłownia opalana węglem. Prace przy wartej 6 mld zł inwestycji zostały jednak wstrzymane, a inwestorzy – kontrolowane przez państwo Energa i Enea – analizują, czy da się w Ostrołęce energię wytwarzać z gazu zamiast z węgla. Eksperci alarmowali od dawna, że ta inwestycja nie ma szans na sukces.

– Od początku obciążona była gigantycznym ryzykiem biznesowym i nie powinna w ogóle się rozpocząć – mówi Marcin Roszkowski, prezes Instytutu Jagiellońskiego.

W spółkę celową, która zajmuje się realizacją projektu, Enea i Energa zainwestowały dotychczas ponad 900 mln zł. Do tego wypłaciły jej 235 mln zł w formie pożyczek. Z generalnym wykonawcą rozliczono na razie 5 proc. wartości kontraktu. Inwestorzy tłumaczą wstrzymanie prac zaostrzającą się unijną polityką klimatyczną, a także trudnościami z pozyskaniem pieniędzy od instytucji finansowych.

To może być przełom w podejściu rządu do węglowych projektów. Bo kolejną inwestycją, która może spalić na panewce, jest budowa kopalni węgla brunatnego Złoczew, która miałaby przedłużyć życie Elektrowni Bełchatów.

Polska potrzebuje nowych elektrowni. Do 2040 r. wyłączone zostanie 23,5 gigawata mocy wytwórczych, głównie starych elektrowni węglowych. Wiele wskazuje na to, że alternatywą dla węgla będzie gaz. Przynajmniej do czasu, gdy zapadną ostateczne decyzje dotyczące wejścia w energetykę jądrową.

Foto: energia.rp.pl

Czytaj także: Banki odwracają się od węgla. Ostrołęka to koniec?

Nie ma miejsca

Eksperci od dawna alarmowali, że budowa bloku węglowego w obecnych realiach nigdy się nie zwróci. – Inwestycja ta była relatywnie droga, ruszyła za późno i nie sprzyjała jej sytuacja na rynku. To projekt sięgający jeszcze 2008 r. i reaktywowany w 2016 r. na nieaktualnych obecnie analizach ekonomicznych – zauważa Krystian Brymora, analityk DM BDM. – Na taki blok nie ma miejsca w obecnym otoczeniu rynkowym, gdy zapotrzebowanie na energię z węgla spada i nawet najnowsze jednostki opalane tym paliwem nie pracują z pełnym wykorzystaniem mocy – argumentuje Brymora. Energię z węgla zastępują rosnące w szybkim tempie moce pochodzące z odnawialnych źródeł i importu, co ma związek ze zwiększeniem przepustowości połączeń transgranicznych i cenami hurtowymi prądu, niższymi w krajach sąsiednich niż u nas.

Z ulgą odetchnęli ekolodzy, w tym fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, która jako akcjonariusz Enei walczyła w sądzie o wycofanie się spółki z projektu z uwagi na zbyt duże ryzyko inwestycyjne wynikające z polityki klimatycznej. W listopadzie sąd nakazał Enei ujawnienie fundacji dokumentów dowodzących opłacalności inwestycji. Spółka złożyła apelację od decyzji. – Od samego początku było jasne, że inwestycja niesie ze sobą ryzyko finansowe dla inwestorów i akcjonariuszy. Obowiązkiem inwestorów jest zarządzanie ryzykiem finansowym i reagowanie na zmieniający się rynek – przekonuje Marcin Stoczkiewicz, prezes fundacji ClientEarth.

Czytaj także: Węglowe moce ciążą wytwórcom prądu

Zmiana koncepcji

Na koniec stycznia 2020 r. spółka Elektrownia Ostrołęka, w której Enea i Energa mają po 50 proc. udziałów, wydała na realizację projektu 5 proc. wartości umowy z generalnym wykonawcą. Oznacza to, że poniesione koszty sięgnęły około 300 mln zł brutto. Warto jednak dodać, że spółka celowa otrzymała od inwestorów 912,5 mln zł jako kapitał własny oraz pożyczkę w wysokości 58 mln zł. Ponadto pod koniec grudnia Elektrownia Ostrołęka zawarła z Energą umowę pożyczki na maksymalną kwotę 340 mln zł, wypłacaną w transzach.

Z ostatnich wypowiedzi prezesa Orlenu Daniela Obajtka można wnioskować, że spółki nie porzucą całkowicie inwestycji, ale spróbują przestawić planowany blok na inne paliwo – najpewniej gaz ziemny. Niewykluczone, że dzięki tej decyzji Orlen zdecyduje się podnieść cenę w wezwaniu na sprzedaż akcji Energi. Analitycy w nieoficjalnych rozmowach szacują, że fiasko kontrowersyjnej inwestycji może podnieść cenę akcji spółki nawet o 2,5 zł. Obecnie Orlen oferuje 7 zł, wykładając na stół w sumie 2,9 mld zł.

Zwrot w kierunku większego wykorzystania gazu już jest widoczny. Paliwowy koncern w 2018 r. uruchomił na terenie swojej płockiej rafinerii największą w Polsce elektrociepłownię gazową za 1,7 mld zł. Gazowe bloki buduje też Polska Grupa Energetyczna. Pod koniec stycznia podpisała umowę na budowę dwóch takich jednostek o łącznej mocy 1,4 GW w Elektrowni Dolna Odra, na co wyda 4,7 mld zł. Z kolei w lutym Enea podpisała porozumienie z Gaz-Systemem na przyłączenie Elektrowni Kozienice do sieci gazowniczej. Doprowadzenie gazu umożliwi zastąpienie tam starych bloków węglowych jednostkami opalanymi błękitnym paliwem.

Jednak gaz, który przy spalaniu także emituje dwutlenek węgla, należy traktować raczej jako paliwo przejściowe. – Miks energetyczny zależy od kraju. Komisja będzie starała się być możliwie pragmatyczna, ale nasza uwaga skupia się na tych źródłach, które służą ekorozwojowi. Gaz do nich nie należy, mimo że oczywiście jest lepszy niż węgiel czy ropa naftowa – mówił ostatnio na łamach „Rzeczpospolitej” Frans Timmermans, wiceszef Komisji Europejskiej.

Olbrzymie koszty

Same spółki energetyczne przyznają, że finansowanie węglowych projektów jest coraz trudniejsze. A polskiej energetyce potrzebne będą gigantyczne środki na transformację. Projekt polityki energetycznej państwa przewiduje, że w latach 2021–2040 na transformację polskiej energetyki trzeba będzie wydać aż 470 mld zł. Chodzi przede wszystkim o budowę nowych mocy wytwórczych, które pomogą uniknąć problemów z dostawami energii. Z jednej strony bowiem ministerialny dokument przewiduje wzrost zapotrzebowania na prąd, z drugiej zaś – zakłada wyłączenia zużytych elektrowni, głównie węglowych.

Czytaj także: Węglowe inwestycje bez wsparcia