Jak hartowała się „Przyjaźń”

Pięćdziesiąt pięć lat temu pracę rozpoczął największy na świecie naftociąg „Przyjaźń”. Rocznicę przyćmił tegoroczny blamaż z brudną ropą.

Publikacja: 15.10.2019 14:29

Foto: Oil storage tanks are seen at the OAO Transneft transfer station Starolikeyevo, in Kstovo, near Nizhny Novgorod, Russia/Bloomberg

Iwona Trusewicz

Pomysł budowy naftociągu wziął się z tego, że w latach 60-tych XX w Związek Sowiecki chciał jeszcze mocniej uzależnić od siebie kraje z bloku socjalistycznego. Skrępować je nie tylko politycznymi więzami, ale też gospodarczymi.

W projekt zaangażowane więc zostały Polska (wtedy PRL), Czechosłowacja (dziś Republika Czech i Republika Słowacji), NRD (dziś część RFN), Węgierska Republika Ludowa (dziś Republika Węgier). Wszystkie podpisały 18 grudnia 1959 r porozumienie, które zobowiązywało je do finansowania i budowy narodowych odcinków, przypomina agencja Prime. Rury (średnica do 1,02 m) do naftociągu wyprodukowała Polska i ZSRR, wentyle i armaturę – Czechosłowacja; NRD dostarczyła pompy, a Węgrzy – urządzenia do systemów łączności i automatyki.

Flow direction arrows sit on oil pipelines at an oil delivery point operated by Bashneft PAO near Neftekamsk, Russia/Bloomberg

Foto: energia.rp.pl

Budowa rozpoczęła się 10 grudnia 1960 r od punktów końcowych. Była ogromnym i trudnym przedsięwzięciem przede wszystkim ze względu na geografię i warunki klimatyczne. Różnica poziomów terenu na trasie rurociągu sięgała tysiąca metrów. Rurociąg kładziono w zmarzlinę Syberii i rosyjskie góry, gdzie trzeba było zbudować 175 mostów i 113 przebić we wnętrzach szczytów. Budowniczowie ułożyli rury na dnach 45 wielkich rzek, w tym Wołgi, Oki, Dniepru, Prypeci, Dunaju, Wisły i Odry. Przeprowadzili naftociąg przez setki dróg i tras kolejowych. Podczas budowy usunięto ponad 15 milionów metrów sześciennych gruntu, by na tym miejscu ułożyć około 730 tysięcy ton rur. Cała budowa kosztowała około 400 mln ówczesnych rubli. Oficjalne uruchomienie nastąpiło 15 października 1964 r. W 1974 r tą samą trasą została położona druga nitka (Przyjaźń 2) o średnicy do 1,22 m.

Powstał system transportu ropy liczący 8900 km, mogący transportować ponad 100 mln ton surowca do 10 krajów Europy, z czego 49,8 mln ton przez Polskę (nitka północna). Po rozpadzie ZSRR za narodowe odcinki Przyjaźni odpowiadają: OAO Gomeltransneft Drużba (białoruski), Ukrtransnafta (ukraiński); PERN za część polską i niemiecką, za węgierską spółkę MOL Plc. za odcinek słowacki – Transpetrol, a czeski – Mero. W 2006 r miała miejsce pierwsza poważna awaria. Stanęła cała północna nitka. W 2012 r zbudowane zostały połączenia „Przyjaźni” z rosyjskimi portami nad Bałtykiem. Stamtąd rosyjska ropa tankowcami trafiała na Zachód.

Employees are seen performing maintenance work at the OAO Transneft oil transfer station NPS Gorky, in Meshikha, near Nizhny Novgorod, Russia/Bloomberg

Foto: energia.rp.pl

Największa awaria miała miejsce w kwietniu tego roku, kiedy w Rosji do systemu dostała się zanieczyszczona chlorkami organicznymi ropa. Rosyjski Transneft – odpowiedzialny za rosyjską część naftociągu, nie wziął na siebie odpowiedzialności za zanieczyszczenie, zrzucił je na prywatne firmy. Do dziś śledztwo w tej sprawie się nie zakończyło.
Brudnej ropy było w rurociągu około 5 mln ton. Ponad 3,5 mln ton wróciło do Rosji. Straty poszczególnych odbiorców i operatorów narodowych są do dziś liczone. Rosjanie zapłacili odszkodowanie na razie jedynie operatorowi Ukrainy. Największe straty poniosła Białoruś, gdzie ropa uszkodziła część urządzeń rafinerii w Mozyrze i uniemożliwiła eksport przez miesiąc. Przesył ropy przez Polskę do Niemiec został wznowiony po 1,5 miesiącu.