Gospodarka odpadami jednym z priorytetów nowego ministra

Wdrożony w połowie roku nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi wywołał prawdziwą rewolucję. Gmina przejęła obowiązki związane z odbiorem, transportem, odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów. Ale przepisy to nie wszystko.

Dla resortu środowiska wciąż ogromnym wyzwaniem będzie przekonanie Polaków do segregacji śmieci. Dziś aż 71 proc. odpadów trafia na wysypiska, a statystyczny Polak wytwarza rocznie ok. 320 kg śmieci. Tymczasem odpady to cenne surowce, które można wykorzystać w polskim przemyśle.

Potrzebne są zmiany

Jak tłumaczy resort środowiska, jednym z efektów nowych przepisów jest, to że wszyscy solidarnie płacimy za wywóz śmieci. Dotychczas ok. 30 proc. Polaków nigdy nie płaciło za odbiór odpadów. Wyrzucali je do lasów, przydrożnych rowów, podrzucali sąsiadom lub palili nimi w piecach. Ponadto łatwiej dostępne mają być pojemniki na śmieci posegregowane oraz punkty odbioru odpadów „problematycznych", czyli np. starych mebli, zużytego sprzętu RTV i AGD czy przeterminowanych leków. Dla osób, które zdecydują się na segregację odpadów, gminy proponują niższe stawki za ich wywóz.

W praktyce jednak nie wszędzie wprowadzono przepisy w sposób prawidłowy. Sprawie przyjrzała się Najwyższa Izba Kontroli, która ujawniła szereg nieprawidłowości.

Choć przygotowanie nowych regulacji dotyczących odnawialnych źródeł energii leży w gestii resortu gospodarki, to przedstawiciele branży oczekują, że minister środowiska aktywnie włączy się do tych prac

Okazało się, że niemal połowa skontrolowanych gmin nie utworzyła punktów selektywnego zbierania odpadów i nie wskazała miejsc, w których mieszkańcy w dowolnym czasie mogą bezpłatnie pozostawić zużyty sprzęt elektroniczny. Ponadto nowe przepisy nałożyły na właścicieli nieruchomości obowiązek składania deklaracji za każdym razem, kiedy Rada Gminy przyjmie nowe stawki opłat za gospodarowanie odpadami. Zdaniem NIK, powoduje to zbędne uciążliwości dla mieszkańców.

Uwag było więcej, dlatego Izba zaleciła przeprowadzenie zmian w ustawie. Zarekomendowała też gminom szersze stosowanie ulg prorodzinnych w postaci niższych stawek opłat dla rodzin wielodzietnych. NIK zapowiedziała też, że w przyszłym roku jeszcze raz przyjrzy się ustawie śmieciowej i oceni, czy gminy odpowiednio często organizują wywóz śmieci oraz czy zapobiegają zaśmieceniu terenów niezamieszkałych. Szczególnie wnikliwie skontroluje też  przetargi na gospodarowanie odpadami.

Energetyka obywatelska

Do wyzwań dotyczących ochrony środowiska w przyszłym roku można też zaliczyć dalszy rozwój energetyki rozproszonej. Polega ona na produkcji energii cieplnej i elektrycznej przez gospodarstwa domowe za pomocą mikroinstalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii (OZE), takich jak: kolektory słoneczne, kotły ekologiczne, pompy ciepła czy panele fotowoltaiczne. Pozwala to na zmniejszenie zużycia energii wyprodukowanej z węgla, redukując tym samym emisję szkodliwych związków do atmosfery. Ale przyszłość tego sektora jest niepewna.

– Dalszy rozwój startującej dopiero w naszym kraju energetyki obywatelskiej i zwiększenie efektu ekologicznego będzie możliwe jedynie poprzez zagwarantowanie ciągłości wsparcia zielonych inwestycji w ramach programów realizowanych np. przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – zaznacza Katarzyna Motak, prezes firmy Caldoris Polska.

Szacuje się, że dzięki najpopularniejszemu, wartemu 450 mln zł programowi dopłat do kolektorów słonecznych, nadzorowanemu przez NFOŚiGW, udało się zapobiec emisji 50 tys. ton CO2 do atmosfery. Niewykluczone jednak, że z powodu wyczerpania środków skończy się on już na początku przyszłego roku.

Natomiast wciąż niewiele wiadomo o mającym go zastąpić nowym programie skierowanym do inwestorów indywidualnych i wspólnot mieszkaniowych, który oprócz kolektorów, ma również zaoferować wsparcie dla m.in.: pomp ciepła, kotłów ekologicznych opalanych biomasą czy systemów fotowoltaicznych.

– Istnieje poważne niebezpieczeństwo, że w przypadku załamania ciągłości dopłat polski sektor energetyki obywatelskiej, który na obecnym etapie wymaga inkubacji, upadnie. Kluczowe będzie więc jak najszybsze uruchomienie wsparcia, które pozwoli zachować odpowiednią dynamikę wzrostu krajowego rynku mikroinstalacji – przekonuje Motak.

W Polsce funkcjonuje obecnie około 300 tys. różnego rodzaju mikroinstalacji, które umożliwiają osiąganie coraz większych oszczędności w zużyciu energii konwencjonalnej i dalszą redukcję emisji CO2 do atmosfery.

Prąd ze źródeł odnawialnych

Choć utworzenie nowych regulacji dotyczących OZE leży w gestii resortu gospodarki, to przedstawiciele branży oczekują, że minister środowiska aktywnie włączy się do prac nad ustawą. Zwłaszcza że to resort środowiska jest polskim głosem w unijnej i globalnej dyskusji o polityce klimatycznej. A te dwie kwestie: odnawialne źródła energii i walka z ociepleniem klimatu, wydają się nierozłączne.

Ogromnym wyzwaniem dla całego polskiego rządu będzie takie prowadzenie polityki energetycznej, aby zapewnić w perspektywie najbliższych kilkudziesięciu lat współistnienie różnych źródeł energii, w tym także elektrowni węglowych, tak by nie zabrakło nam prądu. Tym bardziej że z dokumentów sporządzonych przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki wynika, że już po 2015 r. mogą wystąpić okresowe problemy z pokryciem zapotrzebowania na energię elektryczną. Wynika to głównie z konieczności wyłączania przestarzałych, nieefektywnych bloków węglowych.

Stąd już dziś tak bardzo potrzebne są inwestycje w nowe źródła wytwarzania. Tymczasem wiele projektów schowano do szuflady z uwagi na ich nieopłacalność w obecnych warunkach rynkowych.

Wśród nich wymienić można chociażby budowę drugiej zapory na Wiśle, poniżej Włocławka, wraz z elektrownią wodną o mocy około 70 MW. Inwestycja, której wartość szacuje się na 3,5 mld zł, miała nie tylko zapewnić produkcję prądu z wody, ale też poprawić bezpieczeństwo w związku z zagrożeniem powodziowym w rejonie Doliny Dolnej Wisły. Choć inwestor, którym jest Energa, wciąż pracuje nad tym projektem, to jednocześnie podkreśla, że jego realizacja będzie możliwa tylko w przypadku, gdy większość kosztów prac hydroinżynieryjnych zostanie pokryta ze środków publicznych.