Prąd, gaz i łzy polskich przedsiębiorców

O 70 proc. wyższą stawkę za energię w 2019 r. zaproponowano grupie Specjał, właścicielowi sieci sklepów, m.in. Nasz Sklep i Delikatesy Sezam. Ostra podwyżka to teoretycznie oferta preferencyjna, bo firma kupuje prąd w grupie zakupowej Podkarpackiego Klubu Biznesu. Wyższe o 50–70 proc. stawki firmy energetyczne chcą narzucić biznesowi w całej Polsce.

– Przyjęcie oferty przez moją firmę oznaczałoby wzrost kosztów o milion złotych rocznie. To pokaźna część zysku. Będziemy zmuszeni przerzucić podwyżkę na klientów – mówi „Rzeczpospolitej” Krzysztof Tokarz, prezes grupy Specjał. Szacuje, że w sklepie spożywczym, w którym energia stanowi 20 proc. całości kosztów, droższy prąd przełoży się na wzrost cen towarów o 1 proc.

– Rodzinie wydającej miesięcznie 1–1,5 tys. zł na zakupy spożywcze dodatkowe 10–15 zł może się nie wydać znaczącą kwotą. Ale to tylko jeden element, mamy też m.in. wyższe koszty transportu (10–15 proc. kosztów sklepu) i kilkuprocentowy wzrost kosztów pracowniczych ze względu na wzrost płacy minimalnej i tworzenie pracowniczych planów kapitałowych – zauważa Tokarz.

Koszty pracy już w tym roku są większym obciążeniem dla firm. W sierpniu wynagrodzenia były o 6,8 proc. wyższe niż przed rokiem.

Jeśli spojrzeć na całą gospodarkę, udział kosztów energii nie wydaje się wielki: oscyluje wokół 2,3 proc. – Inaczej jest w firmach energochłonnych, takich jak chemia, gdzie sięga 70–80 proc. Podwyżka będzie dramatem dla tej branży, która jest lokomotywą eksportu – alarmuje Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Branża chemiczna potrzebuje też dużo gazu ziemnego. A ten już jest o 30 proc. droższy niż przed rokiem. Firmy muszą się też liczyć z rosnącymi cenami paliwa z powodu zwyżek cen ropy naftowej, które w Europie przekraczają już 85 dol. za baryłkę.

Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek ostrzega, że wyższe ceny energii i paliw dla firm mogą uruchomić lawinę negatywnych następstw. – Tylko nieliczni przedsiębiorcy będą w stanie wrzucić wyższe koszty w ceny towarów i usług. Większość poszuka oszczędności. Pierwszą ofiarą staną się wynagrodzenia, które będą rosły mniej dynamicznie niż do tej pory, a to nakręci strach przed utratą pracy i wpłynie na decyzje zakupowe konsumentów – dodaje ekonomistka.

Biznes kupuje energię i gaz na zliberalizowanym rynku, a notowania z Towarowej Giełdy Energii (TGE) są wyznacznikiem cen dla kontraktów energetyki z odbiorcami. Giełdowe stawki rosną z uwagi na coraz wyższe ceny surowców i uprawnień do emisji CO2.

– Stawka za 1 MWh (z dostawą na przyszły rok – red.) dla firmy przemysłowej zużywającej ponad 20 GWh energii elektrycznej rocznie nie schodzi poniżej 340–350 zł/MWh, podczas gdy rok temu wynosiła 205–210 zł/MWh. Mniejszy przedsiębiorca, ale też potrzebujący sporej ilości energii do produkcji, musi się liczyć z ceną 380–390 zł/MWh wobec 240–250 zł/MWh rok temu – informuje Michał Suska, prezes firmy doradczej Energomix i ekspert Business Center Clubu. – Oferty na gaz są wyższe o ok. 40 proc. niż rok temu i oscylują wokół 120–130 zł/MWh – dodaje Suska.

Grupy energetyczne niechętnie dzielą się informacjami o skali podwyżek cennikowych. Tauron wskazuje, że gros jego dużych klientów ma indywidualnie negocjowane warunki – waży tu moment zawarcia kontraktu i sposób rozliczenia. Taryfy dla całego biznesu wzrosły o 11 proc. Spółka PGE Obrót wraz z cennikiem w październiku przygotowała promocje, które mogą obniżyć stawkę wobec tej z cennika. Małym i średnim firmom proponowano oferty oparte na indeksach TGE.

Podobną strategię stosuje gazowy PGNiG, przekonując, że dzięki promocjom dla przytłaczającej części klientów biznesowych od początku roku cena sprzedaży gazu wzrosła o mniej niż 5 proc. Spółka odmawia jednak podania, jakie będą średnie podwyżki w przyszłym roku.

O toczących się negocjacjach z energetyką chętnie natomiast mówią kupujący. Spółkom z branży drzewnej, które dostały wyjściową ofertę 50-proc. podwyżki, udało się „urwać” 10 pkt proc.

Największy odbiorca energii w Polsce – KGHM, liczy się z podwyżkami, ale ma nadzieję zmniejszyć ich skalę. Kartą przetargową ma być 20-proc. pokrycie zapotrzebowania z własnych źródeł i wcześniej zakontraktowane dostawy pokrywające część popytu.

– Na bazie prowadzonych rozmów szacujemy, że koszt energii w 2019 r. wzrośnie o ok. 50 proc. – ujawnia Michał Malina, dyrektor ds. relacji inwestorskich w Grupie Kęty. Energia nie stanowi tam znaczącej pozycji w kosztach (1,6 proc.), więc producent aluminium uzależnia ewentualne przerzucenie podwyżki na klientów od popytu na produkty.

Ale nie wszyscy mogą sobie na to pozwolić. – Działamy w otoczeniu globalnej konkurencji. Cynk z naszych zakładów wycenia giełda w Londynie, tak samo jak ten z całego świata – mówi Henryk Jacek Kaliś, pełnomocnik zarządu ds. zarządzania energią w ZGH Bolesław kupujący rocznie 0,5 TWh prądu. Gdyby firma kupiła energię według proponowanych stawek, o ponad 60 proc. wyższych niż rok temu, koszty energii poszłyby w górę o 60–70 mln zł.

Jak się uniezależnić

Przedsiębiorcy na razie wstrzymują oddech i obserwują giełdę energii, wyglądając niższych cen. Część rozważa zakupy transzowe na 2019 r., gdzie wyznacznikiem jest cena z poprzedniego miesiąca.

Niektórzy nie chcą się poddawać dyktatowi monopolistów, którzy umocnili pozycję po spektakularnych bankructwach kilku spółek obrotu prądem. Jak szacuje Suska, tylko 80 proc. z wyższej o 117 zł/MWh ceny energii w kontrakcie na 2019 r. wynika z sytuacji rynkowej. Pozostałe 20 proc. to efekt gry popytu i podaży i oczekiwań wobec przyszłości. W takiej sytuacji, zdaniem eksperta, nie warto wybierać ofert ze stałą ceną. Należy też szukać oszczędności, np. inwestując we własne źródło energii i jej magazyn lub szukać przychodów z DSR (płatne ograniczenia poboru na żądanie operatora).