Niełatwe decyzje urzędu górniczego. Górnicy boją się o kopalnie, rząd ucina spekulacje

Wcześniejsze niż planowano zamknięcie jednej z kopalń na Śląsku ma być wyjątkiem i jedynym odstępstwem od umowy społecznej z górnikami. Związki zawodowe obawiają się jednak, że może być to pretekst, aby wcześniej zamykać także inne kopalnie. Rząd jednak zaprzecza.

Kopalnia Bobrek i decyzja WUG

Należąca do spółki Węglokoks Kraj kopalnia Bobrek-Piekary w Bytomiu będzie fedrowała do końca 2025 r., a potem rozpocznie się jej likwidacja. Kopalnia miała wydobywać surowiec jeszcze kilka lat. Jednak po marcowym wstrząsie, decyzją dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego, roboty górnicze w rejonie kopalni Bobrek zostały wstrzymane. Następnie poddano ocenie założenia dotyczące eksploatacji w obszarze ujętym w „Kompleksowym projekcie eksploatacji pokładów zagrożonych tąpnięciami na lata 2023–26", pod kątem dalszego bezpiecznego prowadzenia prac w tym rejonie.

Zarząd spółki przekazał, że po przedstawieniu dokumentów i wykonaniu analiz 27 czerwca komisja ds. zagrożeń naturalnych powołana przez prezesa Wyższego Urzędu Górniczego wydała negatywną opinię dotyczącą możliwości bezpiecznego prowadzenia tam robót górniczych. Skutkuje to ograniczeniem zasobów możliwych do wydobycia i zamknięciem kopalni.

Jak tłumaczy nam Wyższy Urząd Górniczy (WUG), w sytuacji wydania tego typu opinii przez komisję powołanej przez WUG przedsiębiorcy stoją przed dylematem: czy zaniechać całkowicie prowadzenie robót, czy podjąć próbę ich przeprojektowania w celu kontynuacji prac. – W tym przypadku odpowiedź może być tylko jedna, ponieważ eksperci jednoznacznie i kategorycznie stwierdzili, że w przedmiotowym rejonie poziom zagrożenia tąpaniami nie daje żadnej rękojmi bezpiecznego kontynuowania robót górniczych – wyjaśnia nam Anna Swiniarska-Tadla, rzecznik prasowy prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.

To WUG jest kluczową instytucją w procesie oceny czy dana kopalnia nadaje się do dalszej eksploatacji czy też nie. Urząd podkreśla jednak, że decyzja to efekt podejmowanych decyzji kolegialnie przez specjalnie do tego powoływaną komisję. - To czy kopalnia może dalej funkcjonować zależy od warunków górniczo-geologicznych w pozostałych rejonach, w tym od występujących w nich zasobów. Nie bez znaczenia jest fakt, że zasoby kopalni (w tym wypadku Bobrek –red.) są już mocno sczerpane a prowadzona aktualnie eksploatacja jest eksploatacją tzw. resztkową. W ocenie nadzoru górniczego, poza rejonem w którym doszło do zdarzenia kopalnia - o ile to jest możliwe ze względów ekonomicznych - może przez pewien okres funkcjonować, ponieważ według opinii ekspertów w pozostałych jej rejonach prowadzenie robót górniczych, z uwagi na występujący poziom zagrożeń i możliwość zapewnienia bezpieczeństwa, jest możliwe. Stąd mowa o końcu 2025 r., ale nie dłużej.

Obawy górników, zapewnienia rządu

Proces likwidacji, w uzgodnieniu z Marzeną Czarnecką, minister przemysłu, będzie prowadzony z wykorzystaniem gwarancji świadczeń socjalnych w całym okresie likwidacji, tj. urlopów górniczych, urlopów dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla, jednorazowych odpraw pieniężnych – podkreśla spółka. Kopalnia będzie prowadziła wydobycie do końca 2025 r. Spółka rozpocznie działania likwidacyjne z początkiem 2026 r. Górnicy chcący pozostać w tym zawodzie mają znaleźć zatrudnienie w innych spółkach górniczych.

Oznacza to, że kopalnia ta zostanie zamknięta wcześniej niż zakładano to w tzw. umowie społecznej z górnikami, która zakłada, że ostatnia kopalnia węgla kamiennego na Śląsku zostanie wygaszona do końca lat 40.

Zdaniem części ekspertów polskie kopalnie zamkną się wcześniej. W środowisku górniczym pojawiła się obawa, że kwestie dotyczące bezpieczeństwa – na przykładzie kopalni Bobrek – posłużą do wcześniejszego zamykania kopalń. – Moim zdaniem to zagrożenie jest i już teraz w przypadku kopalni Bobrek – tego argumentu nadużyto. Nie wydaje mi się, aby sytuacja w tej kopalni była na tyle zła, aby musiała być ona likwidowana w takim tempie. Mam jednak nadzieję, że już nikt nie pokusi się sięgać po ten argument, bo będzie to konfliktowało branżę górniczą. Nie widzę też potrzeby, aby zamykać więcej kopalń w szybszym tempie. Węgla bowiem dla odbiorców indywidualnych o dobrych parametrach brakuje – mówi Bogusław Ziętek, przewodniczący „Sierpnia 80”, i dodaje, że ten temat nie był poruszany przez Ministerstwo Przemysłu na spotkaniach ze związkami zawodowymi. Ziętek uważa jednak, że w rządzie są politycy, którzy bardzo chętnie zamknęliby kopalnie znacznie szybciej, wbrew umowie, wykorzystując do tego kwestie bezpieczeństwa pracy w kopalniach. – Co do zasady w Polsce nie ma kopalń w 100 proc. bezpiecznych. Jeśli likwidowalibyśmy kopalnie każdorazowo po tąpnięciach, to w ciągu roku–dwóch lat zamknęlibyśmy wszystkie kopalnie na Śląsku – dodaje.

Ministerstwo Przemysłu wbrew obawom uspokaja, że umowa społeczna przez cały czas obowiązuje, jest procedowana, przyznaje jednak, że kwestie bezpieczeństwa górników są nadrzędne i w tym zakresie wg prawa nadzór górniczy wydaje niezależne decyzje.

Jak tłumaczy Jerzy Markowski, były wiceminister gospodarki odpowiedzialny za górnictwo, wykorzystanie kwestii bezpieczeństwa do zamykania innych kopalń wydaje się być mało prawdopodobne mimo wielu pokus części polityków. – Sytuacja kopalni Bobrek jest wyjątkowa. W innych zakładach górniczych (pomimo zagrożenia – red.) można dotrzeć do złoża w inny sposób, innym ruchem poprzez inną kopalnię. Wówczas dochodzi do łączenia kopalń. Takiej możliwości w przypadku Bobrka nie ma, a samo złoże jest na wyczerpaniu. Zostało tam ledwie 14 mln ton węgla – mówi.

WUG wyrocznią? Urząd zaprzecza

Każda kopalnia ma obowiązek przedstawić co dwa lata plan ruchu zakładu górniczego. To opis wszystkiego co będzie działo się w kopalni przez kolejne dwa lata. Jest on opiniowany przez gminę oraz zatwierdzany przez Okręgowy Urząd Górniczy (OUG), który jest oddziałem WUG. Na tym etapie WUG uczestniczy przy kontroli eksploatacji złoża. Tam poprzez komisje robocze WUG rozstrzyga czy plan ruchu jest bezpieczny przy jego realizacji. OUG ma obowiązek na bieżąco kontrolować roboty górnicze w kopalniach. – Pracownicy OUG kontrolują kopalnie, zjeżdżają na dół i reagują na zagrożenia pracy. Wizyty inspektorów OUG niejednokrotnie kończą się czasowym wstrzymaniem robót a czasem i zakończeniem eksploatacji części złoża. Takie sytuacje zdarzają się często, choć nikogo to nie dziwi wiedząc, jakie ryzyko tąpnięć i zagrożenia metanowego występuje w śląskich kopalniach – mówi Markowski, którzy był także ratownikiem górniczym.