Powtórka kryzysu naftowego po pół wieku? Ten scenariusz może marzyć się Hamasowi

Analitycy nie są jeszcze zgodni, czym skończy się najnowsza odsłona konfliktu bliskowschodniego. – W tym miesiącu wypada 50. rocznica szoku naftowego z 1973 r. – przypominał w nocie do klientów zespół analityków Deutsche Banku. – Czy historia może się powtórzyć? – zadawał retoryczne pytanie. DB przestrzega też przed koincydencją rozmaitych wskaźników gospodarczych, które mogą popychać świat ku kryzysowi: liczy się tu zwłaszcza koincydencja wysokiej inflacji i rachitycznego wzrostu gospodarczego.

Ale już Daniel Yergin, autor bestsellerów poświęconych rynkom ropy naftowej i historii gospodarczej i wiceprezes S&P Global, studzi nastroje. – Wszyscy oglądają się na 1973 rok, ale dziś mamy do czynienia z czymś innym – podkreśla na łamach „Fortune”, wskazując m.in. na zdystansowaną do wydarzeń w Strefie Gazy postawę Arabii Saudyjskiej i innych zainteresowanych państw. – Rynek nie wlicza jeszcze w cenę takiego ryzyka – sekunduje mu na łamach brytyjskiego „The Daily Telegraph” Caroline Bain, ekspertka Capital Economics. – Ale należy jednak zastrzec, że dopóki konflikt trwa, a są przesłanki, by zakładać, że Izrael szykuje się do dłuższej wojny, należałoby się spodziewać coraz większej nadwyżki za ryzyko w cenie ropy – dodaje.

Cóż, rok 1973 przyniósł czterokrotny wzrost ceny surowca. Ponadto dziś echa potencjalnego embarga zapewne słychać byłoby nie tylko na rynku ropy naftowej, ale i gazu. Ale też pod pewnymi względami świat wydaje się być lepiej przygotowany na takie wstrząsy: pół wieku temu Zachód został wyrwany z błogiej nieświadomości co do swojego uzależnienia od paliw kopalnych, dziś – zwłaszcza po rosyjskim ataku na Ukrainę – o zaskoczeniu czy nieświadomości nie ma mowy. Pod wieloma względami inne są też globalne klocki wzajemnych zależności i układów. Co jednak nie oznacza też, że liderom Hamasu nie marzy się przewrócenie klocków tego domina.

Czytaj więcej

Nowa Energia

Globalna superpotęga energetyczna rodzi się na naszych oczach

Ani soft, ani hard: po prostu power – tak można by streścić chiński marsz do energetycznej domina...

Pierwsza fala uderzeniowa

Zacznijmy od tego, co dzieje się najbliżej epicentrum ostatniego wstrząsu. W poniedziałek koncern Chevron ogłosił, że tymczasowo przerywa działania na złożu gazu Tamar, nieco ponad dwadzieścia kilometrów od południowej części izraelskiego wybrzeża. Instrukcja przyszła z izraelskiego ministerstwa energii, ale amerykańscy menedżerowie doskonale zdają sobie sprawę, że ich instalacje są wystawione na strzał palestyńskich bojowników: tym bardziej, że w ostatnich dniach informowano m.in. o tym, że Hamas szturmował Izrael również od morza, co oznaczałoby, że jakiś potencjał do działań na tym akwenie ma.

Przerwa w dostawach ma swoje konsekwencje. Tamar – według szacunków Chevronu – dostarcza około 70 proc. gazu na potrzeby Izraela. Ale już nie „zużywanego przez Izrael”, bowiem spora część surowca trafiała do Egiptu, o czym pisaliśmy już wcześniej: w egipskich Diametcie i Idku zarówno rodzimy, jak i izraelski, gaz był przerabiany na LNG i – od 2022 r. w dużych ilościach – trafiał na rynek europejski. Europa miała kupić 73 proc. LNG wyprodukowanego nad Nilem. Teraz surowca do przerobu będzie mniej, co oznacza kłopoty zarówno dla pogrążonego w kryzysie energetycznym Egiptu, jak i Europy.

Fala uderzeniowa konfliktu niesie się też w innych kierunkach. W minionym tygodniu premier Izraela Benjamin Netanjahu wezwał do nałożenia sankcji na kraje, które mogły w jakiś sposób przyczynić się do przygotowania palestyńskiego rajdu. O ile otwarte poparcie dla Palestyńczyków zadeklarował już libański Hezbollah, co w sumie nie jest wielkim zaskoczeniem, to na nieco dalszym planie są Syria i Iran.

Iran jest regionalną – ale i globalną – surowcową potęgą. Rezerwy ropy i gazu, które kontroluje rząd w Teheranie, to – w zależności od autorów rankingów – trzecie albo czwarte na świecie (ropa), albo nawet drugie po Rosji (gaz). Ze względu na wieloletnie amerykańskie, czy właściwie zachodnie, embargo związane z irańskim programem nuklearnym przemysł wydobywczy Iranu jest w opłakanym stanie, a grono odbiorców jest zawężone, ale niewątpliwie w ciągu ostatniego roku Irańczycy stopniowo torowali sobie drogę na światowe rynki. Jak przyznają analitycy z firm obserwujących rynki surowcowe – za cichym przyzwoleniem Waszyngtonu, który nie dręczył zbytnio klientów Teheranu, chcąc nieco rozładować napięcie na rynkach kopalin i zwiększyć w ten sposób skuteczność sankcji nałożonych na Kreml. Ponowne zacieśnienie sankcji na Irańczyków tę dźwignię wyłączy.

Czytaj więcej

Surowce i Paliwa

Ważny dla Europy eksporter LNG pogrąża się w wewnętrznym kryzysie energetycznym

Po rosyjskim ataku na Ukrainę Egipt awansował na jednego z kluczowych partnerów Europy na rynkach...

Syrii daleko do roli globalnego gracza, ale w regionalnej skali odgrywa pewną rolę. Zaopatruje, przede wszystkim w ropę, odbiorców w sąsiednich Libanie i Jordanii – co zwłaszcza w pierwszym z wymienionych państw może być istotnym czynnikiem kryzysotwórczym. Być może w tle oficjalnych statystyk w grę może wchodzić zakulisowy handel surowcami, np. z Turcją czy Irakiem (takie podejrzenia formułowano w okresie, kiedy na części terenów Syrii i Iraku rządziło Państwo Islamskie, a raz przetarte szlaki przemytnicze mogą służyć kolejnym szmuglerom).

Listę wyżej wymienionych domknijmy Katarem. Owszem, kraj ten pełni dziś rolę mediatora – a przynajmniej kanału kontaktowego – między Izraelem a Hamasem. Ale też nic nie stoi na przeszkodzie, by potraktować go jako sojusznika czy nawet protektora palestyńskiej frakcji: polityczne przywództwo ugrupowania znalazło w Katarze bezpieczną przystań już wiele lat temu, tam mieszkają Chaled Meszal czy Ismail Hanija, wieloletni przywódcy Hamasu. Ich dotychczasowa działalność czy obecne triumfalistyczne wystąpienia najwyraźniej nie są temperowane przez Katarczyków. A mowa o kraju, którego zasoby – zwłaszcza gazu – są dziś strategicznym zapleczem Europy, w tym Polski. Trudno sobie wyobrazić konsekwencje sytuacji, w której katarskie LNG trzeba byłoby zastąpić jakimś innym surowcem.