Litwa chce wspólnego rynku mocy

Rz: Litwa szuka sojuszników, by zablokować budowę elektrowni jądrowej na Białorusi, gdzie kilka tygodni temu doszło do zsunięcia się reaktora. Jest jakiś odzew?

Rokas Masiulis: Rozmawiałem już z ministrem energii Polski i wszystkich innych państw basenu Morza Bałtyckiego. Ich reakcje są podobne jak na Litwie. Wszyscy potrzebują więcej informacji o projekcie, który od początku budzi nasze zastrzeżenia, m.in. co do lokalizacji, którą wskazano dekretem prezydenta, a nie w toku właściwej procedury. Mamy też zastrzeżenia co do gospodarki wodnej, jaką prowadzić ma Białoruś po uruchomieniu elektrowni. Celem Litwy jest albo doprowadzenie do poprawy przestrzegania standardów bezpieczeństwa przy realizacji tej inwestycji, albo w razie nieprzestrzegania prawa międzynarodowego – wstrzymanie projektu. Zwłaszcza że są już oficjalne zarzuty dotyczące naruszenia postanowień konwencji Espoo (o transgranicznym oddziaływania na środowisko) i konwencji z Aarhus (m.in. o dostępie do informacji i udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji). Wydaje się, że nasze wysiłki na polu międzynarodowym odniosą sukces.

A jaki jest odzew ze strony Polski?

Na razie informujemy stronę polską i przekazujemy jej nasze ustalenia. Z kolei polski rząd zastanawia się nad swoim stanowiskiem. Dla niego sprawa może być mniej oczywista, bo sam także rozważa budowę własnej elektrowni atomowej.

Litwa też rozważała budowę takiej siłowni, kiedyś z Polską, a teraz samodzielnie. Czy ten pomysł już jest nieaktualny?

Nasz projekt jest prowadzony wspólnie z Łotwą i Estonią. Jednak ustaliliśmy, że w tym roku będziemy prowadzić obserwacje, jak będą się kształtować ceny energii w naszych krajach. Duży wpływ na nie mają przepływy energii na Litwę uruchomionymi połączeniami z Polską i Szwecją. Na razie widać spadek cen prądu. Dlatego Litwa wskazuje, że nie ma konieczności realizacji tej inwestycji, dopóki rynek nie dojrzeje i ceny nie zaczną rosnąć. Będziemy prowadzić projekt, by w odpowiednim czasie był gotowy do uruchomienia.

Czy są rozmowy o imporcie energii, np. z planowanego bloku energetycznego w Ostrołęce?

Dyskusji na temat tego projektu jeszcze nie było. Ale jesteśmy państwem zorientowanym na import, co zostało wpisane w strategię. Zależy nam przy tym głównie na zwiększeniu możliwości importu z Polski.

Faktycznie, ruszyły już u was prace nad projektem drugiego etapu mostu energetycznego LitPol Link. Ale Polska przystopowała. Co jest problemem? W planach było łącze o mocy 1 tys. MW do 2020 r.

Ten harmonogram się nie zmienił. Jednak teraz rozmawiamy nie o 1 tys., ale o 2 tys. MW w perspektywie do 2025 r. Pierwszy etap działającego już mostu energetycznego na razie pracuje na połowie swoich możliwości, choć dysponuje mocą przepustową 1 tys. MW. Po stronie polskiej i litewskiej jest jeszcze kilka technicznych spraw do załatwienia, by uruchomić pełną przepustowość LitPol Linku, którego realizację uważamy za duży sukces. Te działania nie wymagałyby jednak istotnych nakładów finansowych. Od pewnego czasu omawiamy także projekt LitPol Link 2. Bo on jest nam potrzebny do zsynchronizowania się z systemem Europy Zachodniej poprzez polski. Rozumiemy, że wasz kraj ma pewne trudności z tym projektem. Jednakże liczymy na zrozumienie, bo jesteśmy w podobnej sytuacji, jak wasz kraj w latach 90., kiedy po rozpadzie ZSRR Polska zwróciła się z prośbą o pomoc przy synchronizacji systemów. Wówczas pomogły jej Niemcy. Teraz mamy nadzieję, że to wy pomożecie Litwie wyjść spod wpływu rosyjskiego. Z technicznego punktu widzenia synchronizacja systemu Litwy z zachodnioeuropejskim i nasza desynchronizacja z Rosją powinny nastąpić w tym samym czasie. Dlatego będzie to możliwe w 2025 r.

Dla Polski budowa drugiego etapu mostu energetycznego z Litwą to problem polityczny, techniczny czy raczej finansowy?

Wszystko naraz (śmiech). Ale to duży projekt. Dlatego nie oczekujemy, że zostanie natychmiast zrealizowany.

Słychać też o budowie kolejnego kabla do Szwecji. Po co, skoro pierwszy na razie nie działa prawidłowo? Częste przerwy w dostawach wpływają też na ceny u nas.

Połączenie NordBalt jest w ruchu próbnym. Wierzymy, że w ciągu tego roku sytuacja się ustabilizuje i nastąpi rozwiązanie problemów technicznych oraz zostaną ustalone przyczyny przerw. Na początku rzeczywiście było ich więcej, niż oczekiwaliśmy. Teraz zdarzają się średnio raz na miesiąc. Faktem jest jednak, że rozważamy możliwość położenia drugiego kabla do Szwecji, bo sytuacja rynkowa zmienia się dynamicznie. Jeśli Estonia zdecyduje się – tak jak Litwa – zostać importerem energii, to energia przepływająca z północy szwedzko-litewskim kablem będzie absorbowana przez naszego sąsiada.

Kolejnym polem współpracy jest gazociąg Polska–Litwa. Czy jest już harmonogram jego budowy?

Wstępne rozmowy z polskim ministrem energii mówiły o uruchomieniu rurociągu w 2020 r. Ale może nastąpić niewielki poślizg, bo dziś jest mowa o innym szlaku. Ale to nie będzie istotne opóźnienie i ze względu na rozmiar projektu będzie przyjmowane ze zrozumieniem po obu stronach.

Niezałatwioną kwestią pozostaje cały czas sprawa rafinerii w Możejkach. Czy są szanse na kompromis, o którym mówiło się już wiosną.