Minister środowiska powinien być dobrym strategiem

Wdrażanie innowacji przyjaznych środowisku jest nie hamulcem dla polskiej gospodarki, ale inwestycją w przyszłość – stwierdzili uczestnicy debaty zorganizowanej przez „Rz" i Green Cross Poland. Przed nowym ministrem środowiska stoi teraz trudne zadanie przekonania do tego nie tylko przedsiębiorców, ale i pozostałych członków rządu.

– W dziedzinie ekoinnowacji mamy już dobre doświadczenia. Zostało uruchomionych kilka ciekawych projektów, które wspierają tego typu inicjatywy. Oczekuję, że minister środowiska będzie kontynuował te działania ze wskazaniem priorytetów, w których obszarach mamy walczyć o innowacje, zaoferuje większą skalę programów i wciągnie venture capital w istniejące mechanizmy – zaproponował Jan Rączka, partner Efect Technologies.

Jego zdaniem istotne jest wskazanie konkretnych dziedzin, które są najbardziej obiecujące dla polskiej gospodarki, by tam akumulować środki. To może pomóc efektywniej korzystać z funduszy unijnych.

– W przeszłości mieliśmy bolesne doświadczenia, bo zostało dotowanych bardzo dużo projektów innowacyjnych, które nie przetrwały testu komercjalizacji. Dlatego tak potrzebne jest zaangażowanie venture capital, by te pomysły rzeczywiście przekształciły się w komercyjne sukcesy – argumentował Rączka.

Przykładem programu wspierającego powstawanie innowacyjnych technologii proekologicznych jest Gekon realizowany przez dwie instytucje: Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

– My wiemy, że polskie małe i średnie przedsiębiorstwa mają bardzo duży potencjał do tworzenia innowacji. Dlatego chętnie promujemy ich rozwiązania za granicą. Okazuje się, że polskie technologie są nie tyle tańsze od rozwiązań globalnych firm, ale niejednokrotnie są od nich lepsze – podkreślił Krzysztof Bolesta, doradca ministra środowiska.

Tomasz Podgajniak, wiceprezes Polskiej Izby Gospodarczej Energii Odnawialnej, zaznaczył, że ochrona środowiska powinna być wdrażana we wszystkich działach gospodarki, zarówno w administracji, jak i w rolnictwie czy energetyce.

– Jako czynnik ograniczający, ale jednocześnie dający nam szansę na przetrwanie w dłuższym okresie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. A zasada ta sprowadza się do takiego konkurowania naszej produkcji i konsumpcji, żeby nasze dzieci też mogły konsumować przynajmniej tyle samo co my – dodał.

Jaka powinna być w tym rola ministra środowiska? – Ma on najtrudniejsze zadanie w radzie ministrów. Stawia się mu bardzo szerokie wymagania ochrony wartości takich jak zrównoważony rozwój czy ochrona środowiska. Jednak za tymi celami powinny iść konkretne instrumenty, dzięki którym będzie on w stanie realizować swoje zadania – przekonywał Filip Elżanowski z Uniwersytetu Warszawskiego.

Walka o klimat jest bardzo zacięta

Kolejnym poważnym wyzwaniem jest współpraca z Radą Ministrów. A w tych relacjach jak dotąd nie brakowało konfliktów, jak choćby w przypadku gazu łupkowego.

– Bo przecież minister skarbu chce, by firmy wydobywały jak najwięcej gazu i żeby nakładane na nie ograniczenia środowiskowe były jak najmniejsze, z kolei minister finansów będzie dążył do jak największych wpływów do budżetu państwa – wyjaśnił Elżanowski.

Kolejny przykład to styk między ministrem środowiska a ministrem gospodarki w zakresie kwestii klimatycznych. Minister środowiska nie jest jednak w tych konfliktach bez szans. – Może nie ma on argumentu siły, ale powinien mieć siłę argumentów. I to jest zadanie dla nowego ministra – zauważył prof. Andrzej Mizgajski, prezes Green Cross Poland.

Zielona energia

Wpływ na kierunki inwestycji w Polsce, podobnie jak w całej Unii, ma polityka klimatyczna. Cele dla Polski to osiągnięcie 15 proc. udziału energii ze źródeł odnawialnych i redukcja emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20 proc., w porównaniu z 1990 r. I tu minister środowiska ma ogromne pole do działania.

– Powinien tak stymulować procesy inwestycyjne, żeby opłacało się przedsiębiorcom realizować przedsięwzięcia, które będą ograniczały zapotrzebowanie na energię, zmieniały zapotrzebowanie na surowce, zmieniały w ogóle strukturę surowcową – stwierdził Podgajniak.

Nie należy przy tym zapominać, że o konkurencyjności gospodarki w dużej mierze decyduje cena energii. Przykład USA pokazuje, że przy dobrym wykorzystaniu własnych zasobów można obniżyć ceny i zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne kraju.

– Gospodarka amerykańska w ciągu ostatnich kilku lat pokazała gigantyczny przełom w dziedzinie wydobycia paliw węglowodorowych, czyli gazu i ropy naftowej z łupków. To jest przełomowa innowacja, która na początku może nie była doskonała technologicznie, ale sukcesywnie się poprawiała. Dziś Stany Zjednoczone mają już gigantyczne doświadczenia i dodatni bilans energetyczny. Ta innowacja za parę lat będzie na tyle doskonała, że zmieni funkcjonowanie gospodarki globalnej, jeżeli już nie zmieniła – stwierdził Andrzej Jacaszek, wiceprezydent Pracodawców RP.

Pojawia się jednak pytanie: Jakie cele powinna sobie stawiać Polska czy cała Unia Europejska w dążeniu do zielonej gospodarki? Nie wszyscy zgadzają się na nakładanie ambitnych zobowiązań. Zwłaszcza że Polska wykonała już gigantyczną pracę – od 1988 r. ograniczyła emisję gazów cieplarnianych niemal o 30 proc., przy ciągłym wzroście gospodarczym.

– Chrońmy środowisko, ale nie bądźmy bardziej surowi niż inni, bo za tę surowość zapłacą polscy przedsiębiorcy – zaapelował Elżanowski. Dodał jednocześnie, że pewne obowiązki są potrzebne, jak choćby konieczność wygaszania starych bloków węglowych. – Musimy być jednak na tyle restrykcyjni, na ile nas na to stać. I to wymaga bardzo rozsądnego podejścia do sprawy ministra środowiska – podkreślił.

– Nie mówmy o ochronie środowiska jako o kosztownym obciążeniu czy zaciskaniu pasa – zaoponował Podgajniak. – Zacznijmy myśleć o ochronie środowiska jako o wyzwaniu, które daje nam szansę na modernizację, na rozwój, na wymianę nieefektywnych urządzeń, na oszczędności tak naprawdę, a więc na trwanie w dłuższym okresie.

Emisje gazów cieplarnianych w sektorze energetycznym systematycznie maleją. To nie tylko zasługa rosnącego wykorzystania OZE, ale i wymiany przestarzałych instalacji w siłowniach konwencjonalnych na nowoczesne urządzenia, gdzie tę samą ilość energii wytwarza się przy znacznie mniejszym zużyciu paliwa.

– W momencie kiedy przestajemy używać przestarzałych urządzeń energochłonnych, które są nieefektywne, inwestujemy w naszą przyszłość i w nasze bezpieczeństwo, bo przedłużamy zdolność do korzystania z tych zasobów, które są w naszym zasięgu – argumentował Podgajniak.

Zaznaczył też, że przedsiębiorcom powinny być stawiane konkretne cele, np. dotyczące wskaźnika emisyjności. Będzie to stymulator dla innowacji zmierzających do poszukiwania lepszej efektywności wykorzystania paliw.

– Minister środowiska powinien więc wprowadzić takie regulacje, które spowodują, że nie będziemy tracić 9 ton węgla przy 1 tonie wydobycia, że jeżeli będziemy eksploatować nasze zasoby, to nie zabraknie nam za chwilę wody. To jest zadanie dla ministra środowiska, który tak naprawdę jest strategiem gospodarczym – dodał Podgajniak.

– Wyznaczenie poziomów emisyjnych musi wywołać przejście na technologię innowacyjną, bo metody konwencjonalne doprowadziły nas już do ściany – zgodził się prof. Andrzej Jasiński, przewodniczący Krajowej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowiska.

Rewolucja w Krakowie

Wśród inicjatyw mających wpływ na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery na uwagę zasługuje wprowadzenie zakazu spalania paliw stałych na terenie Krakowa.

– To nowa jakość, wprowadzona dzięki samym mieszkańcom, którzy wywierali coraz większą presję na lokalnych polityków. Po wielu burzliwych debatach w końcu wprowadzono taki zakaz, idąc pod prąd forsowanej dziś linii politycznej prowęglowej. Moim zdaniem to jest zwiastun nowej aktywności polskiego społeczeństwa w tym obszarze – zauważył Jan Rączka.

– W mojej ocenie to wcale nie jest antywęglowe działanie – zasugerował Podgajniak i przypomniał, że spalanie węgla w piecu kaflowym to sprawność mniej więcej 10–15  proc. wykorzystania energii chemicznej zawartej w węglu. Tymczasem najgorsza polska elektrownia osiąga dziś sprawność na poziomie 30 proc., a te lepsze już ponad 40 proc.

– Dlatego jeśli zakazujemy wykorzystywać w nieefektywny sposób pewnego paliwa, zwiększamy popyt na inne produkty. Natomiast rolą państwa w tym zakresie, także ministra środowiska, jest stworzenie alternatywy dla mieszkańców Krakowa, np. zastosowanie ogrzewania elektrycznego przy zbiorowych zakupach prądu – zaproponował Podgajniak.

Bez wątpienia rola węgla w polskiej energetyce będzie malała, choć nie będzie to łatwe. Wciąż w naszym kraju ok. 90 proc. energii produkuje się właśnie z węgla. Jednak krajowe zasoby kiedyś się wyczerpią.

– Dlatego tak ważnym elementem przyszłego miksu energetycznego powinny być rozproszone źródła energii. Poza tym na znaczeniu zyskać powinny takie nowatorskie koncepcje, jak na przykład wyspy energetyczne, gdzie produkuje się energię tylko dla własnych potrzeb, dla określonego kompleksu przemysłowo-rolniczego, korzystając np. z biogazowni – podkreślił Jasiński.

Oprócz tego istotną rolę w produkcji prądu ogrywać mają odnawialne źródła energii, które będą systematycznie zastępować elektrownie węglowe. Na razie w planach jest budowa siłowni opalanych węglem w Opolu, Kozienicach i Jaworznie. Koszt tylko tej pierwszej inwestycji, obejmującej budowę dwóch bloków o łącznej mocy 1800 MW, pochłonie 11,6 mld zł.