Bałtyk przeżyje bez prądu z Rosji

Po raz pierwszy w historii republiki bałtyckie nie dostały prądu z Rosji i Białorusi. W dniach 8 i 11 kwietnia Litwa została odcięta od zasilania z Białorusi, a Łotwa przerwała import energii z Rosji. W tych dniach strona białoruska przeprowadziła 24-godzinne testy sieci przesyłowych oraz elektrowni atomowej w Ostrowcu, odcinając od zasilania Litwę.

System okazał się odporny na wyłączenia

Oficjalny powód to sprawdzenie systemów postsowieckiego pierścienia energetycznego BRELL (Białoruś, Rosja, Estonia, Łotwa i Litwa) przed tym, jak republiki bałtyckie opuszczą BRELL. Ale jest też inna prawdopodobna wersja czasowego przerwania dostaw. To miał być pokaz siły i ostrzeżenie, że Litwa, Łotwa i Estonia nie poradzą sobie bez prądu z BRELL.

Przemawia za tym odległa data odłączenia, zapisana w porozumieniu na 2025 r. Jednak dziś republiki bałtyckie podłączone są nie tylko do BRELL, ale też do systemu energetycznego Unii przez Polskę (LitPol Link), Szwecję (NordBalt) i Finlandię (Estlink 1 i Estlink 2)

Jarosław Niewierowicz, doradca prezydenta Litwy ds. energetycznych, były minister energetyki Litwy

Foto: energia.rp.pl

Jarosław Niewierowicz, doradca prezydenta Litwy i były minister energetyki Litwy, w rozmowie z „Rzeczpospolitą” podkreślił, że wszelkie odłączenia linii przesyłowych przez operatorów sieci są „traktowane bardzo poważnie i zgodnie z odpowiednimi umowami i standardami – są planowane z wyprzedzeniem półrocznym lub rocznym”.

– W tym wypadku mieliśmy do czynienia z brakiem odpowiedniego uzgodnienia i uzasadnienia konieczności odłączenia zasilania. Brak transparentności w tematach energetycznych po stronie Białorusi już dawno stał się niestety regułą. Tak było i w tym wypadku. Ale ważne, że reakcja ze strony operatorów państw bałtyckich była skoordynowana. System przy wsparciu kolegów z Polski i Szwecji został przygotowany, a odłączenia nie spowodowały żadnych negatywnych konsekwencji – podkreśla Niewierowicz.

To dowód, że „jak pokazały ostatnie tygodnie, nasi operatorzy są coraz lepiej przygotowani do każdego scenariusza” – dodaje prezydencki doradca. W jego ocenie „do czasu połączenia synchronicznego z Polską (kablem podwodnym Harmony Link – red.) muszą zostać wykonane odpowiednie prace rozwojowe w sieciach Litwy, Łotwy i Estonii. Tak aby przejście odbyło się w możliwie najbardziej bezpieczny i kosztowo efektywny sposób”.

Mit wyższych cen

Właśnie przyszłe koszty są przez stronę postsowiecką najczęściej podnoszone jako argument przemawiający za BRELL. Po odłączeniu obywatele bałtyckich republik mają więcej płacić za zachodnią energię. Według SCM Market Predictor 8 kwietnia Litwa zwiększyła zakupy z Polski (3,5 GWh) i Szwecji (3,3 GWh), aby zrekompensować import z Białorusi i Rosji. W rezultacie ceny spot na Litwie wzrosły o 4 euro za 1 MWh, osiągając 51 euro za 1 MWh. A 11 kwietnia cena spot na Litwie wynosiła około 40 euro.

Pomimo to prąd nad Bałtykiem tanieje. Litewski operator Elektrum Lietuva poinformował, że w dniach 5–11 kwietnia cena elektryczności w litewskiej strefie cenowej na giełdzie Nord Pool spadła o 12 proc., do 34,51 euro za megawatogodzinę, a na Łotwie i w Estonii o 10 proc. w każdym z tych krajów, do 33,81 euro za megawatogodzinę.

„Spadek cen na Litwie i w innych krajach bałtyckich jest spowodowany głównie wzrostem produkcji energii z elektrowni wiatrowych i wodnych. A także 24-procentową redukcją ilości energii otrzymanej z Finlandii i 32-procentową z Rosji” – powiedział w komunikacie Arturas Zatulinas szef działu klientów korporacyjnych spółki.

Elektrownia jądrowa w Ostrowcu/AFP

Foto: energia.rp.pl