Nadchodzi boom na mikroinstalacje

– Prawdopodobnie do końca kwietnia dokument trafi do laski marszałkowskiej – powiedział nam wiceminister gospodarki Jerzy Witold Pietrewicz.

Już samo jego zatwierdzenie przez rząd trzy tygodnie temu rozbudziło nadzieje branży energii odnawialnej. Bo choć proponowany w niej system wsparcia oparty na aukcjach, a nie – jak dotąd – zielonych certyfikatach, nie jest idealny, to daje pewne stabilne ramy do dalszego inwestowania w zielone instalacje.

Nadzieje były jednak większe. Niezadowoleni mogą być przy tym głównie najmniejsi gracze chcący wytwarzać energię, zwani prosumentami. Projekt ustawy nie tworzy odpowiednich zachęt do wytwarzania nadwyżek.

– Opłaca nam się produkować tylko na własny użytek. Za każdą sprzedaną megawatogodzinę dostaniemy bowiem nie 100 proc., tylko 80 proc. ceny hurtowej z poprzedniego roku. To daje zaledwie 145 zł za 1 MWh, a odliczając podatek – nawet 112 zł/MWh, czyli 1/6 naszego kosztu zakupu energii z systemu – tłumaczy Krzysztof Żmijewski, sekretarz generalny Społecznej Rady ds. Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej.

Jego zdaniem energetyka prosumencka musi się rozwijać zwłaszcza na wsiach, gdzie już mamy do czynienia z tzw. brownoutem. Chodzi o złą jakość prądu trafiającego do ponad 40 proc. mieszkańców Polski.

Doświadczenia innych

– Statystycznie każdy z nas doświadcza przerw w dostawie energii przez ok. 400 minut w ciągu roku, a są regiony, w których ten poziom przekracza 500 minut. Tymczasem na każdego Niemca przypadają zaledwie 23 minuty – szacuje Żmijewski. Co więcej, w latach 2016–2017 grozi nam niedobór mocy.

Rozwiązaniem może być stworzenie systemu rozproszonej energetyki, jak w Niemczech, gdzie żyje 1 mln prosumentów detalicznych i tyle samo hurtowników.

Spektakularnym przykładem dynamicznie rozwijającego się ruchu prosumenckiego jest też Wielka Brytania z 0,5 mln mikroinstalacji, które powstały w zaledwie cztery lata.

– Portugalia postawiła na energetykę gminną, a Włochy na systemy fotowoltaiczne. ?Z kolei Szwecja już wypełniła cel w zakresie udziału OZE w miksie energetycznym (dziś ma 51 proc. energii ze źródeł odnawialnych), głównie produkując ciepło w mikroinstalacjach – wskazuje prof. Jan Popczyk z Politechniki Śląskiej.

11 procent wynosi udział OZE w całym miksie energetycznym

O tym, jaki skok dokonał się na Wyspach, świadczy choćby fakt, że w sektorze wokół OZE pracę znalazło dodatkowe 30 tys. osób (patrz wykres).

Wielkie możliwości

Polska jest średniakiem w tej stawce, bo ma dziś 11 proc. energii z OZE wobec przypisanego w ramach pakietu klimatycznego celu 15 proc. do 2020 r. Produkowana u nas zielona energia w większości pochodzi z dużych farm wiatrowych. Na ten sektor wydano już 20 mld zł, co przyczyniło się do uruchomienia 3,5 tys. MW mocy zainstalowanej z wiatru.

4,6 MW to łączna moc polskich małych i mikroinstalacji fotowoltaicznych podłączonych do sieci, jak i pozostających poza nią

A jeśli chodzi o mikroinstalacje, to według Instytutu Energetyki Odnawialnej (IEO) do początku 2013 r. już 223 tys. Polaków je zamontowało. Przy czym dzięki wsparciu z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej rozwijał się głównie rynek kolektorów słonecznych oraz kotły na biomasę i pompy ciepła. Jeśli chodzi o fotowoltaikę, to było zaledwie 17 mikro- i małych instalacji o łącznej mocy 1,9 MW przyłączonych do sieci, a także 197 instalacji o mocy 2,73 MW poza siecią, w tym 187 poniżej 40 kW. Dlatego nowe przepisy ustawy i program Prosument faworyzują źródła prądotwórcze, np. panele fotowoltaiczne.

Zdaniem ekspertów potencjał rynku mikroinstalacji jest spory. Określono go m.in. w Krajowym Planie Działania w zakresie OZE, gdzie jest mowa o 2,5 mln prosumentów w 2020 r., którzy będą mieli źródła o łącznej mocy elektrycznej 2 GW i cieplnej 25 GW.

– W Polsce mamy 5,5 mln domów jednorodzinnych, 130 tys. budynków należących do wspólnot mieszkaniowych i ponad 300 tys. bloków należących do spółdzielni mieszkaniowych i samorządów. To jest ten prawdziwy potencjał do rozwoju mikroinstalacji – zaznacza prof. Popczyk.

Grzegorz Wiśniewski, prezes IEO, nie wierzy w masowy rozwój tego rynku. – Przy tych relacjach kosztów produkcji i cen w zakresie sprzedaży energii z OZE rynek albo się zatrzyma na tym etapie, albo będzie się rozwijał w sposób patologiczny, czyli mikroźródła będą kupować nieliczni bogaci hobbyści lub bardzo wąskie grono amatorów reglamentowanych dotacji, a to nie doprowadzi ani do spadku kosztów, ani do urynkowienia – mówi.

Jak zachęcić

Krzysztof Żmijewski uważa, że aby energetyka prosumencka mogła się rozwijać na szeroką skalę, niepotrzebne są zachęty w postaci dotacji. Konieczna jest raczej motywacja do zaoszczędzenia na opłatach za zużycie i dostawę prądu systemowego. – Chodzi o te 600 zł, które płacimy za 1 MWh wyprodukowanej i przesłanej przez koncern energii – precyzuje.

Prof. Popczyk wskazuje, że prawdziwy boom na mikroinstalacje nadejdzie wtedy, gdy zmieniony zostanie płatnik opłaty przesyłowej. – W obecnej sytuacji technologicznej opłatę za usługę przesyłową powinien ponosić wytwórca. Dziś mamy sytuację taką, jakby Toyota, chcąc konkurować w Polsce nowym modelem samochodu, doliczała nam przy zakupie koszty transportu z Japonii – porównuje profesor.

Jego zdaniem duża presja na konkurencyjne opłaty przesyłowe w Wlk. Brytanii – w obszarze sieci przesyłowych – jest przykładem dobrze rozwijającego się rynku energii elektrycznej. W Niemczech z kolei były zachęty w postaci stałej ceny, więc prosumentom opłacało się obłożyć cały dach panelami i produkować prąd także na sprzedaż. Zamiast prosumentów pojawili się więc „inwestorzy" zarabiający na produkcji energii. Rząd niemiecki błyskawicznie jednak zmienił regulację i naprawił błąd.

– U nas koncerny budują coraz większe, nieprzystosowane do sieci bloki energetyczne, dlatego opłaty przesyłowe rosną. To będzie zachęcać do stopniowego odłączania się od sieci i przechodzenia na własne źródła – ocenia prof. Popczyk.

Jak wyliczył IEO, opłaty za dystrybucję i handel stanowią już połowę ponoszonych przez nas kosztów za dostawę 1 kWh i ich udział systematycznie rośnie. Za pięć lat koszty samej energii stanowić będą ok. 30 proc., a to oznacza, że nie obronią się biznesplany oparte na oszczędzaniu na kupnie energii i ponoszeniu przez przyłączonych do sieci prosumentów pełnych opłat stałych, stanowiących gros kosztów zaopatrzenia w energię.