Unijna układanka klimatyczna

O 40 proc. ma się zmniejszyć emisja CO2 w UE do 2030 roku w porównaniu z rokiem 2005. To kolejny wysiłek w stosunku do tego, którego Europa już dokonuje. Do 2020 roku, w porównaniu z 2005 rokiem, redukcja emisji CO2 ma wynieść 20 proc.

Ten ogólny cel ma potwierdzić pozycję Europy jako lidera w walce ze zmianami klimatycznymi i zachęcić innych trucicieli do podjęcia równie daleko idących zobowiązań na konferencji klimatycznej w grudniu 2015 r. w Paryżu.

Dwa obozy

W UE są jednak dwa obozy: bogatszych i ambitnych, a z drugiej strony biedniejszych i mniej ambitnych. Ta druga grupa – do której należy też Polska – zgadza się na cel 40 proc., pod warunkiem że nie będzie za te wysiłki płacić. Zrównoważenie wszystkich elementów porozumienia jest przedmiotem negocjacji wysłanników stolic państw UE, a pozostające punkty sporne będą przedmiotem debaty premierów i prezydentów już na szczycie w Brukseli.

Polska negocjuje tak, żeby wszystkie elementy układanki złożyły się na rezultat neutralny dla rynku energii elektrycznej. Musi więc przyjąć, że niektóre z nich będą miały negatywne konsekwencje, które powinny być zrównoważone przez korzyści wynegocjowane gdzie indziej.

Porozumienie przewiduje, że cel 40 proc. redukcji ma być rozłożony następująco: 43 proc. w systemie handlu emisjami (ETS), który obejmuje przemysł, energetykę i lotnictwo, a 30 proc. poza ETS, co obejmuje rolnictwo, budownictwo i transport z wyłączeniem lotnictwa. Każdy z tych celów jest następnie rozkładany na poszczególne państwa członkowskie.

W przypadku Polski niekorzystna jest propozycja dotycząca branż poza ETS. Przewiduje ona co prawda, że cel 30 proc. będzie nierówno podzielony na kraje Unii, co oznacza indywidualne cele redukcji od zera do 43 proc. Ale jednocześnie projekt dokumentu mówi, że żaden kraj nie dostanie prawa do zwiększania emisji.

Tymczasem Polska w obecnym pakiecie dostała prawo do zwiększenia emisji do 2020 roku poza ETS o 14 proc. Jeśli teraz dostaniemy 0 proc., to oznacza, że faktycznie będziemy musieli w ciągu dziesięciu lat – od 2020 do 2030 roku – obniżyć emisję o 14 proc. Bo w obu pakietach, do 2020 oraz proponowanym do 2030 – punktem odniesienia jest rok 2005.

A ten scenariusz obniżki o 14 proc. i tak jest optymistyczny. Bo np. Komisja Europejska proponowała wcześniej, żeby cel dla Polski wynosił nie 0, ale redukcję o 8 proc. A to oznaczałoby konieczność redukcji emisji o 22 proc. w ciągu zaledwie dziesięciu lat. To tyle samo, ile mogą wynosić zobowiązania bogatych krajów UE.

Z nieoficjalnych informacji wynika, że Polska na 8 proc. się nie zgadza. Łagodniejsze cele chce natomiast kompensować instrumentami, o które walczy w drugim filarze pakietu, czyli w ETS.

I chce, aby istniała możliwość transferu celów między tymi dwoma filarami. Czyli np. jeśli dostaniemy większe limity emisji w ETS, niż potrzebujemy, to będziemy mogli ich nie wykorzystać i w zamian emitować więcej CO2 poza ETS.

Mamy półtora ?na trzy możliwe

W samym ETS Polska zabiega o trzy instrumenty kompensacyjne. Na razie ma półtora, ale nieoficjalnie wiadomo, że jest poważna szansa na realizację reszty.

Po pierwsze, jest już obiecana tzw. rezerwa solidarnościowa, czyli przekazanie niejako poza kolejką 10 proc. uprawnień do emisji CO2 w systemie ETS krajom mniej zamożnym, o poziomie PKB poniżej 60 proc. średniej unijnej.

Ponadto tworzona jest nowa rezerwa, w wysokości od 1 do 2 proc. całej puli uprawnień, przeznaczona dla krajów o PKB niższym niż 60 proc. średniej unijnej.

Polska chciałaby, żeby to było przynajmniej 2 proc., może więc na razie mówić o realizacji półtora postulatu, gdyby ostatecznie poziom zszedł do 1 proc.

W każdej z tych rezerw Polska, jako duży kraj, byłaby znaczącym beneficjentem. Dzięki temu rząd polski dostałby do rozdystrybuowania między przedsiębiorstwa więcej uprawnień w proporcji do poziomu emisji niż np. rząd bogatych Niemiec. Bo tylko 88–89 proc. puli byłoby dzielone według zweryfikowanych poziomów emisji dwutlenku węgla, reszta zostałaby przyznana krajom biedniejszym, według ich PKB.

Wreszcie trzeci polski postulat dotyczy możliwości przekazywania darmowych uprawnień elektrowniom, co miałoby zapobiec wzrostowi cen energii elektrycznej. Nie znalazł on na razie odzwierciedlenia w projekcie kompromisu, ale unijni dyplomaci zapewniają, że jakiś gest dla Polski będzie. Pytanie o skalę i warunki rozdawania takich darmowych uprawnień.

Polska ma poparcie krajów regionu, przede wszystkim Czech, Węgier, Słowacji, Litwy, Bułgarii, Rumunii oraz Chorwacji. Jak podkreślają dyplomaci, sojusz węglowy nie rozpadł się po drodze, co ułatwia forsowanie postulatów solidarności.