Czy Unia zgodzi się na finansowanie agonii górnictwa

Rząd i górnicze związki zawodowe wypracowały umową społeczną. Na dotowanie polskiego górnictwa do 2049 r., zgodę musi jeszcze wyrazić Unia Europejska. Plan ten z góry skazany jest na porażkę – pisze Alina Pogoda ekspertka Polskiej Zielonej Sieci.

Publikacja: 06.05.2021 09:54

Czy Unia zgodzi się na finansowanie agonii górnictwa

Foto: Coal/Bloomberg

Na Śląsku, gdzie w górnictwie węgla kamiennego zatrudnionych jest ok. 78 tys. osób, w myśl umowy społecznej ostatnia kopalnia zakończy wydobycie w 2049 roku. Do tego czasu bieżące wydobycie w Polskiej Grupie Górniczej (PGG), w której pracuje 40 tys. osób, ma być wspierane przez państwo. Niezbędna kwota wsparcia polskiego górnictwa wynosiłaby średnio 2 mld złotych rocznie. Ponadto umowa, której ustalenia mają determinować przyszłość największego zagłębia węglowego w Europie, zakłada inwestycje w instalacje gazyfikacji węgla, które mają zostać oddane do użytku najpóźniej w 2025 r. Biorąc pod uwagę aktualne trendy w energetyce na naszym kontynencie i na świecie oraz widmo katastrofy klimatycznej, rodzi się pytanie: po co?

""

Fotorzepa/Tomasz Jodłowski

energia.rp.pl

Światowa koniunktura na węgiel słabnie. Rosną jedynie koszty wydobycia, ceny uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, hałdy niechcianego polskiego węgla oraz uzależnienie górnictwa od kroplówki z publicznych pieniędzy. Na mocy wynegocjowanego w 2018 r. ostatniego programu pomocowego dla górnictwa, sektor ten uzyska w ciągu dwóch najbliższych lat niemal 13 mld zł dotacji z budżetu państwa. W ubiegłym miesiącu PGG dostała dodatkowy miliard „pożyczki” na pokrycie wypłat dla pracowników. Taki rodzaj pomocy może się już jednak nie powtórzyć. Kto wtedy zapłaci górnikom za ich ciężką, choć coraz bardziej nieopłacalną pracę? Odsuwanie problemu w czasie niczego nie rozwiąże. Przeciwnie – jest przepisem na katastrofę gospodarczą regionu i niepokoje społeczne.

W prawie unijnym istnieją szczegółowe przepisy dotyczące pomocy publicznej dla górnictwa węgla kamiennego i aktualnie nie przewidują one możliwości przyznawania pomocy operacyjnej dla działających kopalń. Ponadto Komisja Europejska, badając proponowane przez państwa środki pomocowe, analizuje ich wpływ na klimat. Cała zresztą unijna polityka konkurencji znajduje się obecnie w procesie dostosowania do celu neutralności klimatycznej do 2050 r. To dobra informacja dla klimatu, ale niełatwa dla polskiego i europejskiego górnictwa węgla. To zapowiedź dużego zwrotu, prawdziwej zielonej rewolucji.

Komisja Europejska nie może zatem zgodzić się na dotowanie polskiego węgla, i to przez niemal trzy kolejne dekady. Zaprzeczyłaby w ten sposób strategicznym celom własnej polityki. Zapisy śląskiej umowy społecznej są niezgodne z osiągnięciem unijnych celów redukcyjnych do 2030 r., które zakładają obniżenie emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. w stosunku do 1990 r. W roku 2030 w całej UE węgiel ma odpowiadać za wytworzenie najwyżej 50 TWh energii elektrycznej.

Tymczasem w scenariuszu z Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP 2040), która i tak jest ambitniejsza od założeń negocjowanej właśnie umowy społecznej, produkcja energii z węgla w samej tylko Polsce miałaby wynieść 68 TWh.

""

energia.rp.pl

Pozwolenie na subsydiowanie górnictwa węgla kamiennego grozi zakłóceniem konkurencji nawet w obrębie tej samej branży. Wsparcie mieliby otrzymać tylko niektórzy – projekt umowy nie przewiduje pomocy dla kopalń prywatnych.

Komisja Europejska nie udzieli Polsce zgody na finansowanie sektora węglowego, o ile nie zaproponujemy rozwiązania zgodnego ze wspólnotowymi celami klimatycznymi. Żeby je spełnić, należy podjąć śmiałe działania. Datą graniczną polskiego pożegnania z węglem energetycznym powinien być rok 2035. Kopalnie węglowe, z wyjątkiem najbardziej rentownej kopalni Bogdanka, powinny zostać wygaszone do 2030 r. Do tego roku, zgodnie z analizami think tanku Instrat, udział węgla w produkcji energii elektrycznej powinien spaść do 13 proc., a odnawialnych źródeł energii wzrosnąć do 76 proc. Propozycja takiego scenariusza odejścia od węgla mogłaby sprawić, że Komisja Europejska zgodziłaby się na wsparcie sektora węglowego. W przeciwieństwie jednak do scenariuszy wynikających z PEP 2040 i umowy społecznej musi on jasno wskazywać drogę do wygaszania kopalni. Takie rozwiązanie jest też tańsze niż sztuczne podtrzymywanie agonii polskiego górnictwa. W dobrym, uczciwym i realistycznym planie odejścia od węgla tkwi szansa na sprawiedliwą transformację regionów węglowych.

Nie przestaje zdumiewać, dlaczego przedstawiciele polskiego rządu twierdzą, że Unia Europejska, stawiająca sobie ambitne cele klimatyczne, miałaby się zgodzić na tak długi i kosztowny rozwód Polski z węglem. Aby raz na zawsze przeciąć ten plączący się ciągle na nowo węzeł gordyjski, ministrowie w porozumieniu z górnikami powinni przedstawić odważny i ambitny harmonogram zamykania kopalń razem ze strategicznym planem tworzenia alternatywy gospodarczej dla Śląska. Tak czy owak zostaną zapamiętani jako ci, którzy zmarnowali lub wykorzystali szansę na nowe otwarcie w historii Śląska.

""

Alina Pogoda jest ekspertką Polskiej Zielonej Sieci

energia.rp.pl

Na Śląsku, gdzie w górnictwie węgla kamiennego zatrudnionych jest ok. 78 tys. osób, w myśl umowy społecznej ostatnia kopalnia zakończy wydobycie w 2049 roku. Do tego czasu bieżące wydobycie w Polskiej Grupie Górniczej (PGG), w której pracuje 40 tys. osób, ma być wspierane przez państwo. Niezbędna kwota wsparcia polskiego górnictwa wynosiłaby średnio 2 mld złotych rocznie. Ponadto umowa, której ustalenia mają determinować przyszłość największego zagłębia węglowego w Europie, zakłada inwestycje w instalacje gazyfikacji węgla, które mają zostać oddane do użytku najpóźniej w 2025 r. Biorąc pod uwagę aktualne trendy w energetyce na naszym kontynencie i na świecie oraz widmo katastrofy klimatycznej, rodzi się pytanie: po co?

Pozostało 84% artykułu
Transformacja Energetyczna
Transformacja energetyczna jest tańsza niż jej brak. Są szacunki rządu
Transformacja Energetyczna
Ceny gazu i węgla poszybują. Nowa opłata spadnie na 6,5 mln gospodarstw w Polsce
Transformacja Energetyczna
Aktywiści apelują do premiera Donalda Tuska o szybszą walkę ze smogiem
Transformacja Energetyczna
Rusza kolejna runda pomocy dla branży energochłonnej. Do wzięcia miliard złotych
Transformacja Energetyczna
Plan ratunkowy dla Czystego Powietrza do kosza. Andrzej Duda nie pomógł