Zmiany powstrzymamy tylko razem

Jednym z istotnych aspektów troski o klimat i realizowania idei GOZ w praktyce jest współpraca międzysektorowa.

„Półtora to nowe dwa”. Taki przekaz, dotyczący ograniczania wzrostu globalnej temperatury, płynie z najnowszego raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Klimatu (IPCC).

Zwiększenie naszych ambicji wymagać będzie sporego wysiłku ze strony społeczności międzynarodowej. Opłaci się jednak w postaci zmniejszenia skali utraty bioróżnorodności, ilości ludzi zagrożonych głodem czy skali narażenia nas wszystkich na fale upałów.

Globalny obraz

Nowe dane IPCC dopisać należy do długiej listy innych, znanych nam faktów:

• Od roku 1880 do 2012 średnia globalna temperatura wzrosła o 0,85 st. C.
• Globalna emisja dwutlenku węgla (CO2) zwiększyła się w 2012 r. aż o 61 proc. w stosunku do roku 1990. W latach 2000–2010 w porównaniu z innymi dekadami rosły one najszybciej w historii.
• W latach 1901–2010 poziom morza co roku podnosił się średnio o 19 cm. Zasięg lodu arktycznego od roku 1979 ulega istotnemu zmniejszeniu.

Program Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (UN Environment) od lat przypomina, że nasze działania są przyczyną zmian środowiskowych o długotrwałych, negatywnych skutkach. Dotyczą one temperatury, wahań opadów, topnienia lodowców, wzrostu poziomu mórz czy częstotliwości susz.

To właśnie tak drastyczne zmiany były powodem przyjęcia w 2015 r. porozumienia paryskiego, które stawia sobie za cel powstrzymanie wzrostu temperatury na poziomie znacznie poniżej 2 st. C w odniesieniu do okresu przedprzemysłowego – w tym podjęcia wysiłków na rzecz ograniczenia tego wzrostu do poziomu 1,5 st. C.

Luka do zasypania

Podjęte wówczas zobowiązania nie są niestety wystarczające, by powstrzymać wzrost temperatury na zakładanym poziomie. Wzrost powyżej 2 st. C będzie skutkował wymknięciem się globalnego systemu klimatycznego spod kontroli.

Od kilku lat UN Environment stara się wyliczyć lukę emisyjną (emissions gap) – różnicę między poziomem emisji, którą kraje zobowiązały się osiągnąć w ramach zobowiązań międzynarodowych, a poziomem koniecznym do powstrzymania wzrostu temperatury zgodnie z porozumieniem paryskim.

IPCC wskazuje na skalę wyzwania: by osiągnąć cel 1,5 st. C, globalne emisje spaść muszą do roku 2030 o 45 proc. w porównaniu z 2010 r. Do 2050 r. powinniśmy wejść w stan neutralności emisyjnej, w którym jakiekolwiek pozostałe jeszcze emisje gazów cieplarnianych są równoważone działaniami na rzecz ich usuwania z atmosfery.

Nowa, lepsza gospodarka

Na szczęście w tej transformacji czerpać możemy z obszernej literatury, opisującej działania służące ludziom i środowisku. Coraz wyraźniej widać, że stanowią one świetną okazję biznesową oraz szansę na poprawę jakości naszego życia.

Inwestycje w termomodernizację budynków zmniejszą ich zapotrzebowanie na energię i pomogą w walce z ubóstwem energetycznym. Rozwijanie transportu publicznego zredukuje poziom smogu i może rozwiązać problem wykluczenia komunikacyjnego poza wielkimi miastami. Odnawialne źródła energii zmniejszą zapotrzebowanie na import paliw kopalnych, a na globalnym Południu już dziś zwiększają dostęp lokalnych społeczności do taniej i czystej energii.

Jednym z narzędzi budowy niskoemisyjnej gospodarki przyszłości jest tworzenie gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). Idea ta, w której traktujemy odpad z jednego procesu produkcyjnego jako surowiec dla innego, niczym w soczewce skupia wszystkie korzyści z troski o środowisko.

Wspiera podnoszenie innowacyjności gospodarki, pozwala zmniejszyć zapotrzebowanie na import surowców. Przyczyniając się do zmniejszania emisji gazów cieplarnianych, pomaga w tworzeniu nowych, zielonych miejsc pracy.

Wspólnie – dla planety

Jednym z istotnych aspektów troski o klimat i realizowania idei GOZ w praktyce jest współpraca międzysektorowa. Stanowi ona jeden z 17 celów zrównoważonego rozwoju ONZ (SDGs), będących drogowskazem globalnych działań na rzecz lepszego świata. Troska o klimat oraz kwestie zrównoważonej produkcji i konsumpcji również znalazły się wśród tych celów.

Ich realizacja wymaga współpracy podmiotów z różnych sektorów – administracji publicznej jako regulatora rynku, biznesowego know-how, pomysłów naukowców oraz szerokiego spojrzenia podmiotów społecznych, takich jak organizacje ekologiczne czy związki zawodowe.

Taką współpracę Centrum UNEP/GRID-Warszawa rozwija w ramach Partnerstwa „Razem dla środowiska”. Wspólnie z naszymi partnerami dyskutujemy o GOZ i klimacie na warsztatach „Circular Economy – zamykamy obieg!”, organizujemy kampanie społeczne, uwrażliwiające na np. odpowiedzialną produkcję i konsumpcję (Zielona wstążka #DlaPlanety), wspieramy zrównoważony rozwój miast w ramach inicjatywy Eco-Miasto oraz szereg innych odwołujących się do SDGs.

Zmiany klimatu są ogromnym wyzwaniem dla rozwoju gospodarczego, zdrowia i jakości życia ludzi. Staramy się pokazywać, że działania dla środowiska mogą przynieść korzyści nam wszystkim. W ostatnich latach perspektywa ta – na szczęście – zaczyna być coraz bardziej popularna w Polsce.

Maria Andrzejewska, dyrektor Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Bartłomiej Kozek, specjalista ds. zrównoważonego rozwoju, Centrum UNEP/GRID-Warszawa