Tańsze energia i gaz? Ministerstwo Energii wraca z tzw. obligiem giełdowym

W 2022 r. zlikwidowano obowiązek sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej poprzez Towarową Giełdę Energii, czyli tzw. obligo giełdowe, uzasadniając to dojrzałością rynku energii oraz potrzebą deregulacji. Cel – przedsiębiorstwa energetyczne powinny samodzielnie kształtować swoje oferty sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej. Całkowite zniesienie obliga giełdowego było uzasadniane również tym, że w związku z wprowadzeniem licznych wyłączeń, jego realny poziom był znacząco niższy niż ten określony w prawie, tj. 100 proc. Rzeczywisty poziom obliga wynosił bowiem 47,6 proc. energii elektrycznej wytworzonej w kraju, zatem już wtedy znaczna część energii elektrycznej była obracana poza rynkiem giełdowym. 

Brak obliga utrwalił monopol największych

Jednak życie potoczyło się inaczej. W 2023 r., przy braku obliga giełdowego, najwięksi wytwórcy oraz spółki obrotu energią ponad 70 proc. swojej sprzedaży i planowanego zakupu energii elektrycznej zakontraktowały pomiędzy sobą w kontraktach dwustronnych w ramach własnych grup kapitałowych, ograniczając tym samym dostęp do tej energii klientom zewnętrznym, co poskutkowało brakiem konkurencji na rynku hurtowym.

O planach rządu dotyczących powrotu do obliga giełdowego pisaliśmy w „Rzeczpospolitej” kilka dni temu. 

- Wprowadzenie obowiązku sprzedaży części energii elektrycznej na zorganizowanej platformie obrotu ma na celu poprawę płynności i transparentności rynku do czasu stabilizacji rynku hurtowego energii elektrycznej oraz zapewnienie dostępności energii na rynku hurtowym niezależnie od siły rynkowej poszczególnych podmiotów – tak dziś Ministerstwo Energii uzasadnia swój pomysł.

Obligo na energię eletryczną wróci, ale z wyjątkami  

Aby rozwiązać ten problem resort zaproponował przywrócenie obowiązkowej sprzedaży w wysokości 55 proc. energii wytworzonej przez wytwórców energii elektrycznej poprzez Towarową Giełdę Energii lub platformy prowadzone przez nominowanych operatorów rynku energii (NEMO).

Z przedmiotowego obowiązku będą jednak przewidziane następujące wyłączenia: energia elektryczna dostarczana do odbiorcy końcowego za pomocą linii bezpośredniej, wytworzona z OZE w jednostce wytwórczej o łącznej mocy poniżej 10 MW, wytworzona w jednostce wytwórczej o łącznej mocy nie wyższej niż 50 MW, wytworzona w kogeneracji ze średnioroczną sprawnością przemiany wyższą niż 52,5 proc., zużywanej na potrzeby własne, niezbędna do wykonywania przez operatorów systemów elektroenergetycznych ich ustawowych zadań, wytworzona w jednostce wytwórczej przyłączonej bezpośrednio do urządzeń lub instalacji odbiorcy końcowego zużywającego tę energię elektryczną lub sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, której operatorem wyznaczony został ten odbiorca końcowy, wytworzona i dostarczona w ramach zawartej umowy na sprzedaż energii elektrycznej z OZE z odbiorcą końcowym, zgłoszona do rejestru URE, z wyłączeniem transakcji wewnątrzgrupowych.

Czytaj więcej

Energetyka Zawodowa

Węgiel lub odpady w kotle na pellet? Ministerstwo Klimatu wstrzymuje dofinansowanie

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zawiesza dofinansowanie zakupu 31 modeli kotłów na pellet w ram...

–  Takie rozwiązanie powinno zwiększyć rzeczywisty poziom obliga giełdowego, redukując możliwość obchodzenia tego obowiązku, co może się przyczynić do zwiększenia obrotu na giełdzie towarowej, a Urząd Regulacji Energetyki zyska szerszy wgląd we wszystkie transakcje rynkowe, co umożliwi bardziej przejrzyste i precyzyjne wyliczanie średnich cen kwartalnych energii elektrycznej – uzasadnia resort energii.

Obligo sposobem na zmniejszenie cen gazu 

W odniesieniu do sektora gazu ziemnego czynnikiem negatywnie wpływającym na prawidłowe funkcjonowanie rynku jest – zdaniem resortu energii – niski poziom obliga giełdowego w stosunku do krajowej struktury rynku gazu ziemnego. 

–  Efektem aktualnego brzmienia przepisów jest konkurencyjność krajowego rynku gazu ziemnego na niewystarczającym poziomie, co negatywnie przekłada się na cenę gazu ziemnego na Towarowej Giełdzie Energii w stosunku do ceny gazu ziemnego na innych europejskich giełdach – czytamy w uzasadnieniu. Ponadto, skutkiem takiego stanu rzeczy jest przeniesienie części obrotu gazem ziemnym, podobnie jak w przypadku energii elektrycznej, poza transparentny rynek giełdowy i sprzedaż paliw gazowych w ramach grup kapitałowych lub w oparciu o umowy dwustronne, w których często jedna z stron posiada znaczące przewagi rynkowe, będące negatywnym skutkiem aktualnego otoczenia prawnego w tym obszarze.

Zdaniem resortu obecne przepisy prowadzą do braku równowagi między cenami gazu ziemnego, jakie zmuszeni są płacić krajowi odbiorcy w stosunku do tych w innych państwach członkowskich. To zaś, ma fundamentalne znaczenie dla odbiorców przemysłowych, w szczególności działających w przemysłach energochłonnych, w których koszt gazu ziemnego ma znaczący wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw. W efekcie konkurencyjność krajowych przedsiębiorstw działających w tych branżach znajduje się na niższym poziomie, niż ich odpowiedników prowadzących działalność poza granicami państwa.