Wiercenia geologiczno-hydrogeologiczne związane z projektem Retków, prowadzone przez KGHM, to pierwszy etap budowy najgłębszego szybu górniczego w Polsce. Planowana głębokość szybu to ok. 1360 m; prace te poprzedzają wybór optymalnej technologii głębienia i określenie parametrów m.in. dotyczących mrożenia górotworu. Podczas wizyty studyjnej na placu budowy byli obecni premier Donald Tusk, minister aktywów państwowych Wojciech Balczun oraz Eliza Zeidler, sekretarz stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych.

Premier Donald Tusk podkreślił strategiczne znaczenie miedzi dla polskiej gospodarki i bezpieczeństwa surowcowego oraz rolę inwestycji KGHM w długofalowej transformacji energetycznej. Przypomniał, że zapotrzebowanie na miedź rośnie wraz z rozwojem OZE i elektromobilności (przykładowo: jedna wieża wiatrowa potrzebuje blisko 5 t miedzi, samochód spalinowy około 30 kg, elektryczny ponad 80 kg), co czyni krajowe zasoby istotnym atutem strategicznym. Premier zwrócił też uwagę na ideę repolonizacji łańcucha dostaw i zasadę local content, które mają zapewnić pracę dla lokalnych firm i mieszkańców regionu.

– KGHM musi się rozwijać, dlatego podjęliśmy decyzję o zmianach w systemie fiskalnym dotyczącym wydobycia, aby obciążenie podatkowe dla spółki było mniejsze i umożliwiało realizację długofalowych inwestycji. To w interesie przedsiębiorstwa i w interesie nas wszystkich – mówił premier.

Z kolei minister aktywów państwowych Wojciech Balczun podkreślił, że rozpoczęcie budowy nowych szybów to projekt o znaczeniu krajowym, nie tylko ze względu na zabezpieczenie wydobycia miedzi na dekady, ale też przez efekt aktywizacji lokalnego rynku dostaw i zatrudnienia. Zwrócił uwagę, że zaawansowane projekty inwestycyjne zwiększają udział polskich średnich i mniejszych firm w realizacji dużych zadań infrastrukturalnych.

Miliardy na inwestycje

Prezes KGHM Andrzej Szydło przypomniał o wieloletnich planach inwestycyjnych spółki i o tym, że na realizację Głównego Ciągu Technologicznego KGHM zamierza przeznaczyć w średnio- i długoterminowej perspektywie dziesiątki miliardów złotych. Prezes zaakcentował, że optymalizacja formuły tzw. podatku miedziowego powinna umożliwić dalsze inwestycje bez negatywnego wpływu na wpływy budżetowe, a rozwój krajowej produkcji miedzi stanowi obopólne korzyści dla spółki i właściciela złóż. KGHM wskazał też na przewagę własnych kompetencji technologicznych oraz na dbałość o standardy ESG i stosunkowo niski ślad węglowy produktów.

Nadzorujący budowę nowych szybów wiceprezes Zbigniew Bryja zaznaczył, że prowadzenie trzech projektów jednocześnie to ogromne wyzwanie operacyjne, wymagające doświadczenia i szczegółowego planowania. Wykonawcami aktualnego etapu są polskie spółki z Grupy KGHM: PeBeKa S.A. oraz Cuprum sp. z o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowe. Budowa pierwszych obiektów powierzchniowych dla szybu Retków ma ruszyć w pierwszej połowie 2027 r.; kolejny szyb ma być rozpoczęty najpóźniej w 2028 r. Czas całej inwestycji dla jednego szybu może wynieść około 10–15 lat, a koszt każdej inwestycji szacowany jest na minimum ok. 3 mld zł.

W ramach trwających prac potwierdzono przewidywany profil litostratygraficzny w lokalizacji Retkowa i rozpoczęto wiercenie jednego z dwóch otworów badawczo-obserwacyjnych, o planowanej głębokości ok. 1370 m. Otwory te pozwolą określić warunki geologiczne, hydrogeologiczne i gazowe oraz właściwości masywu skalnego niezbędne do zaprojektowania technologii głębienia i obudowy szybu. Do wierceń wykorzystywane są specjalistyczne urządzenia wiertnicze; zakończenie etapu rozpoznania geologiczno-hydrogeologicznego wraz z badaniami i dokumentacją planowane jest do 2028 r.

Ustawa przyjęta przez Sejm, skorzysta gospodarka

Realizacja projektów Retków, GG-2 „Odra” i Gaworzyce ma silny wymiar lokalny: większość prac obecnego etapu wykonują spółki krajowe, zatrudniające pracowników z Zagłębia Miedziowego. Zastosowana zostanie m.in. metoda zamrażania górotworu dostosowana do lokalnych warunków górniczo-hydrologicznych. KGHM podkreśla, że znaczna część nakładów inwestycyjnych w kolejnych latach trafi do polskich wykonawców i dostawców, co przełoży się na miejsca pracy i wpływy podatkowe w regionie.

Po rozpoczęciu inwestycji w nowe szyby rząd ogłosił projekt zmian w tzw. podatku miedziowym, a ustawa obniżająca te obciążenia została już uchwalona przez Sejm. Zgodnie z zapowiedziami proponowane rozwiązania zakładają m.in. obniżenie obciążeń podatkowych od 2026 r. oraz wprowadzenie mechanizmu ulgi inwestycyjnej (od 2029 r.), odnoszącej się do nakładów na wydobycie (z możliwością rozliczenia w ramach ulgi wydatków poniesionych już od 2026 r.). Celem propozycji jest udostępnienie dodatkowych środków na CAPEX i zwiększenie opłacalności projektów długoterminowych.

Teraz ustawa trafi do Senatu, a wcześniejsze szybkie procedowanie w Komisji Finansów Publicznych potwierdziło szerokie poparcie polityczne dla zmian. Rząd i spółka podkreślają, że celem jest znalezienie równowagi między optymalizacją formuły podatku a zabezpieczeniem wpływów budżetowych.

Dla KGHM i regionu znaczenie tych zmian jest proste: niższe lub bardziej elastyczne obciążenia fiskalne zwiększają pulę środków, które spółka może przeznaczyć na nowe szyby i modernizację infrastruktury. Przyspieszy to kontraktowanie prac i zamówień u krajowych wykonawców, zwiększy inwestycje w technologie i bezpieczeństwo oraz potencjalnie zatrudnienie w całym łańcuchu wartości.

Szyb Retków, po osiągnięciu planowanej głębokości, stanie się najgłębszym szybem w Polsce (dotychczas rekord należał do szybu GG-1 o głębokości 1348 m). Jego średnicę w świetle obudowy zaplanowano na 7,5 m; docelowo będzie pełnił funkcję szybu zjazdowo-materiałowego i wdechowego dla Zakładów Górniczych Rudna. Obok Retkowa KGHM planuje także szyby GG-2 „Odra” (materiałowo-zjazdowy) oraz Gaworzyce (wentylacyjny). Obecnie spółka użytkuje 28 szybów w Polsce; w przeszłości wybudowano 31 szybów, z czego trzy zostały zlikwidowane w wyeksploatowanych partiach złoża.

Budowa szybu o takiej głębokości to przedsięwzięcie skomplikowane technicznie i finansowo, wymaga wieloletniego planowania, zabezpieczeń geologiczno-hydrogeologicznych oraz stabilności finansowej inwestora. Jednocześnie połączenie krajowych kompetencji górniczych, wsparcia legislacyjnego (w postaci proponowanych zmian podatkowych) oraz silnego udziału lokalnych wykonawców tworzy warunki do tego, by inwestycja stała się impulsem rozwojowym dla regionu i polskiego przetwórstwa surowców.

Kluczowa decyzja

Zmiany w podatku od wydobycia niektórych kopalin, potocznie nazywanym „podatkiem miedziowym”, to jedno z najważniejszych rozwiązań legislacyjnych ostatnich lat dla sektora surowcowego. Od ich przyjęcia zależy tempo inwestycji KGHM, możliwości finansowania wieloletnich projektów oraz rozwój całego Zagłębia Miedziowego. Projekt ustawy od początku budzi ogromne zainteresowanie zarówno branży, jak i samorządów oraz firm podwykonawczych.

Projekt przygotowany przez Ministerstwo Finansów zakłada stopniowe obniżenie współczynnika stosowanego we wzorze podatkowym w latach 2026–2028, a następnie wprowadzenie od 2029 r. mechanizmu odliczeń od podatku dla inwestycji kwalifikowanych. Zmniejsza to obciążenia bieżące oraz wprowadza instytucję premiującą firmy, które reinwestują środki w rozwój krajowej infrastruktury wydobywczej.

Zgodnie z zapowiedziami współczynnik podatkowy ma zostać obniżony z obecnych 0,85 do 0,74 w 2026 r., a następnie do 0,68 w latach 2027–2028. To wyraźna różnica, która, jak podkreślają przedstawiciele rządu, w horyzoncie dekady może uwolnić w całej branży nawet 10 mld zł, z czego zdecydowana większość dotyczy KGHM.

Od 2029 r. w życie ma wejść drugi filar zmian: możliwość odliczania części wydatków inwestycyjnych od podatku. Katalog takich wydatków zostanie opisany w załączniku do ustawy, tak aby firmy wydobywcze miały jasność, które nakłady będą premiowane. To rozwiązanie, które zdaniem ekspertów znacząco poprawi opłacalność i przewidywalność wieloletnich projektów, takich jak budowa nowego szybu Retków czy pozostałych dwóch szybów planowanych przez KGHM.

Prezes KGHM podkreślał, że to „bardzo ważna decyzja dla polskiej gospodarki”, która pozwoli spółce „przyspieszyć inwestycje, zwiększyć produkcję i umocnić pozycję Polski na globalnym rynku metali krytycznych”.

Z punktu widzenia regionu i krajowych przedsiębiorstw równie istotny jak efekt fiskalny jest wpływ zmian podatkowych na rynek pracy i zamówienia. Mechanizm odliczeń inwestycyjnych został zaprojektowany tak, aby budować w Polsce jak największą wartość lokalną.

Oznacza to, że każda złotówka zainwestowana przez KGHM w budowę szybów, infrastrukturę podziemną, drogi technologiczne, systemy bezpieczeństwa czy rozbudowę zakładów przeróbczych będzie dodatkowo premiowana podatkowo.

Skorzysta rynek pracy

KGHM od miesięcy podkreśla, że realizacja programu trzech nowych szybów może wygenerować wiele nowych miejsc pracy, zarówno w samej spółce, jak i w całym łańcuchu dostaw. Zmiana podatku miedziowego ma ten efekt wzmocnić i przyspieszyć, zapewniając spółce płynność inwestycyjną na lata. Resort finansów od początku akcentuje, że zmiana podatku nie jest prostą obniżką obciążeń. To rozwiązanie prorozwojowe, które ma przynieść zwrot w postaci wyższych wpływów z innych podatków: CIT płaconego przez setki firm pracujących dla KGHM, PIT od nowych miejsc pracy, VAT z usług i dostaw oraz podatków lokalnych.

Zagłębie Miedziowe funkcjonuje jak duży ekosystem gospodarczy – każda inwestycja KGHM wywołuje efekt mnożnikowy, który wzmacnia finanse państwa i samorządów. Dlatego w uzasadnieniu rządowym podkreślono, że w długim okresie zmiana podatku powinna być finansowo neutralna lub nawet korzystna dla budżetu.

Prace nad ustawą są zaawansowane. Sejmowa komisja, która zajmowała się projektem, nie wprowadziła znaczących poprawek, co przyspiesza dalszy bieg procedury. Nadal pozostaje dopracowanie katalogu wydatków inwestycyjnych, ale rozmowy w tym zakresie przebiegają konstruktywnie. Z punktu widzenia największego polskiego producenta miedzi i srebra im szybciej nowe przepisy wejdą w życie, tym szybciej zrealizowane zostaną inwestycje, które mogą zabezpieczyć krajowe wydobycie na kolejne dekady.

MATERIAŁ PARTNERA: KGHM S.A