Mniejsze prefinansowanie programu „Czyste Powietrze”. Fundusz zapowiada zmiany

Poziom prefinansowania inwestycji w ramach programu „Czyste Powietrze”, które przeprowadzają firmy ma spaść z 50 do 20 proc. Z tego instrumentu korzystali najbiedniejsi.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) przedstawił do szerokich konsultacji społecznych projekt nowej odsłony programu priorytetowego „Czyste Powietrze”. Uwagi można zgłaszać od 9 do 27 grudnia 2024 r. - Reforma programu jest konieczna, by wyeliminować nadużycia i nadal działać na rzecz czystego powietrza oraz niższych rachunków za ogrzewanie - tłumaczą władze funduszu.

Prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Dorota Zawadzka-Stępniak oświadczyła w poniedziałek na konferencji prasowej, że możliwość składania wniosków wróci 31 marca 2025 r. Decyzją Funduszu nabór programu został zawieszony 28 listopada.

Konieczny standard energetyczny budynku

Fundusz zmienia zasady dofinansowania. Niezbędnym dla otrzymania dofinansowania elementem inwestycji w ramach programu „Czyste Powietrze” będzie podniesienie standardu energetycznego budynku.

Wiceprezes Funduszu Robert Gajda sprecyzował, że minimalnym wymaganiem będzie osiągnięcie standardu zużycia energii końcowej na poziomie 120 kWh/m kw./rok.

Wskazał, że nowe regulacje mają zapobiec posługiwaniu się audytami energetycznymi i świadectwami charakterystyki energetycznej, które można było kupić przez internet. Zamiast tego ma zostać wprowadzony system ocen energetycznych, przy czym dokonujący takiej oceny specjalista będzie musiał pojawić się na miejscu, określić, co należy zrobić, a następnie ma być rozliczany z efektów.

Koniec z piecami gazowymi

Wiceprezes przypomniał też, że w nowej odsłonie programu nie będzie już dotacji do pieców gazowych, co wynika z prawa unijnego. – Ci, którzy już je kupili, ale z powodu zawieszenia programu nie mogli rozliczyć tego zakupu, będą mieli taką możliwość w ramach okresu przejściowego – wyjaśnił Gajda.

Mniejsze prefinansowanie

NFOŚiGW zapowiada także więcej kontroli – zarówno u beneficjentów, jak i wykonawców oraz operatorów. Progi dochodowe i limity kosztów zostaną zaktualizowane z powodu inflacji z ostatnich lat. Wykonawcy będą musieli obowiązkowo mieć ubezpieczenie OC. Poziom prefinansowania ma spaść z 50 do 20 proc., przy czym pieniądze będą trafiać na konto celowe beneficjenta, a nie do wykonawcy.

Fundusz planuje również rozszerzyć grono operatorów programu Czyste Powietrze. W pierwszej kolejności mają nimi być gminy i NFOŚiGW zakłada wzrost zachęt finansowych dla nich – za jeden wniosek mają dostawać 1700 zł a nie 100 zł, jak dotychczas.– Zachęci to większą liczbę gmin do uczestnictwa, ale na pewno nie wszystkie – ocenił wiceprezes Gajda.

Zmniejszenie poziomu prefinansowania wzbudza największe kontrowersje.

- Skąd ubogie gospodarstwo domowe ma wyłożyć 80 tys. zł z własnych środków na inwestycję wartą 100 tys. zł ? To świadczy o totalnym niezrozumieniu problemu i braku wiedzy. Duże firmy może i to dźwigną ale tanie dla budżetu państwa i funduszy UE to nie będzie. Z pewnością odbędzie się to kosztem mniejszych lokalnych firm – napisał na portalu “X” Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego.

Dlatego w dalszej kolejności operatorami będą mogły zostać inne podmioty, jak np. organizacje pozarządowe. Zastrzegł jednak, że operatorami nie będą mogli być wykonawcy albo stowarzyszenia czy fundacje zakładane przez wykonawców.

Wiceminister klimatu Krzysztof Bolesta, potwierdzając powrót programu 31 marca 2025 roku podkreślił, że są dwa główne powody zmian w programie „Czyste Powietrze”: poprawa bezpieczeństwa, „żeby obywatele przestali być oszukiwani”, oraz poprawa efektywności – żeby beneficjent sprawniej przechodził przez program, szybciej składał aplikację i dostawał pieniądze.

Pod koniec listopada NFOŚiGW wstrzymał przyjmowanie nowych wniosków w ramach programu „Czyste Powietrze”, tłumacząc to koniecznością reformy programu i uszczelnienia systemu, których nie da się zrobić bez przerwy w działaniu.

„Czyste Powietrze” to największy program antysmogowy w Polsce. Właściciele domów jednorodzinnych mogą w jego ramach otrzymać dofinansowanie na wymianę nieekologicznych źródeł ciepła, a także na poprawę efektywności energetycznej budynku m.in. poprzez jego termomodernizację.