Program wymiany kopciuchów wstrzymany. Samorządy chcą cofnięcia decyzji

Chaos komunikacyjny – tak można podsumować opinie i skargi chętnych na dotacje w ramach programu termomodernizacji programu „Czyste powietrze” po tym, jak przyjmowanie nowych wniosków wstrzymano. O cofnięcie decyzji apelują największe miasta w Polsce.

Aktualizacja: 03.12.2024 06:26 Publikacja: 03.12.2024 04:27

Szacuje się, że smog w Polsce przyczynia się do śmierci ok. 45 tys. osób rocznie, ale są też szacunk

Szacuje się, że smog w Polsce przyczynia się do śmierci ok. 45 tys. osób rocznie, ale są też szacunki mówiące nawet o 100 tys.

Foto: Adobe Stock

Niespodziewanie, bez żadnej uprzedniej informacji, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poinformował 28 listopada, że o godzinie 14.15 tego samego dnia wstrzymano przyjmowanie nowych wniosków o dotacje do programu „Czyste powietrze”. Program ma wrócić w nowej odsłonie wiosną, najprawdopodobniej w marcu. – Ten czas przerwy zostanie wykorzystany na obsługę dotychczas złożonych wniosków oraz na przygotowanie nowych zasad funkcjonowania programu – informuje Fundusz.

Foto: czystepowietrze.gov.pl

Program „Czyste powietrze”. Zaniepokojenie niedoszłych beneficjentów

Na NFOŚiGW oraz nadzorujące jego prace Ministerstwo Klimatu i Środowiska wylała się fala krytyki. Dotyczyła ona przede wszystkim samej decyzji o wstrzymaniu naboru i sposobu jej podjęcia. Fundusz zapewnia, że program „Czyste powietrze” nadal jest realizowany, jednak wymaga reformy. – Pracujemy nad jego poprawą, aby zdecydowanie ograniczyć nadużycia ze strony firm wykonawczych i aby faktycznie prowadził do niższych rachunków dla gospodarstw domowych. Z tego powodu 28 listopada 2024 r. rozpoczęła się przerwa w przyjmowaniu nowych wniosków do programu. Twa obsługa już złożonych wniosków oraz nieprzerwanie trwa wypłata dotacji – informuje Fundusz.

Czytaj więcej

Prezydent Częstochowy: Lokalne społeczności nie zawiniły, a muszą teraz sprzątać

Na forach społecznościowych uczestników tego programu zawrzało. Wielu z nich czuje się oszukanych, ponieważ podjęli wysiłek finansowy modernizacji własnego domu, wymiany źródła ciepła, ale przez nagłe wstrzymanie naboru nie mogą złożyć wniosku o dotacje. – Te osoby będą miały możliwość złożenia wniosku na nowych zasadach programu „Czyste powietrze”, po ogłoszeniu naboru, który jest planowany w 2025 r. – uspokaja Fundusz. To jednak obaw niedoszłych beneficjentów nie rozwiewa. Wielu z nich bowiem chciało jeszcze skorzystać z dotacji na piec gazowy. Jednak od przyszłego roku na takie urządzenia dofinansowania już może nie być. Niespodziewane wstrzymanie dotacji jeszcze w tym roku wielu pozbawiło możliwości o ubieganie się o taką dotację. Chaos pogłębiają szczątkowe informacje. NFOŚiGW jeszcze nie podjęło decyzji w takich przypadkach jak piece gazowe.

Będą reformy w nowym programie „Czyste powietrze”

NFOŚiGW zapowiada jednocześnie reformy w nowym „Czystym powietrzu”. Ma to być m.in. obowiązek wypłaty zaliczki dotacji na modernizację budynku na konto beneficjenta, a nie wykonawcy inwestycji. Mają zostać wprowadzone limity dotacji na poszczególne prace i urządzenia. Będą także dodatkowe warunki „wejścia” do najwyższego poziomu dofinansowania. Beneficjent będzie musiał wykazać własność lub współwłasność budynku lub lokalu przez określony czas przed złożeniem wniosku o dofinansowanie. Konieczne ma być także uzyskanie określonego standardu energetycznego w wyniku realizacji inwestycji.

Czytaj więcej

„Czyste Powietrze”: Kiedy znów będzie można składać wnioski? Czego dotyczą zmiany?

Zmiany te mają uszczelnić program, aby pieniądze nie trafiały do firm – słupów, które po otrzymaniu dotacji znikały, a także chronić przed sztucznym zawyżaniem danych inwestycji czy przepisywaniu nieruchomości na innego członka rodziny tylko po to, aby uzyskać wyższą dotację poprzez obchodzenie kryterium dochodowego. Standard energetyczny budynku ma uchronić z kolei przed tzw. rachunkami grozy w efekcie zakupu pompy ciepła do niewłaściwie zmodernizowanego budynku.

Krytyka samorządów

Firmy, samorządy i beneficjenci pytają jednak, czy tych zmian nie można było wprowadzić bez wstrzymania naboru. Fundusz odpowiada jednak, że wprowadzenie reformy musi oznaczać czasowe wstrzymanie programu. Innego zdania są samorządowcy z takich miast, jak Kraków, Gliwice czy Warszawa.

– Zdajemy sobie sprawę, że jest to podyktowane koniecznością reformy, aby chronić przyszłych beneficjentów przed nieuczciwymi wykonawcami i praktykami, ale w naszej ocenie program mógł być kontynuowany i jednocześnie poprawiany – komentuje prezydent Krakowa Aleksander Miszalski. Jak dodaje, całkowite wstrzymanie przyjmowania wniosków spowoduje bardzo duże zamieszanie i zastopowanie działań antysmogowych na szerszą skalę. Przeciwko tej decyzji protestuje też związek 160 samorządów woj. śląskiego, który zamiast zawieszenia oczekuje usprawnienia i przyspieszenia programu.

Dotychczasowe efekty programu „Czyste powietrze”

Od początku realizacji programu do WFOŚiGW wpłynęło ponad milion wniosków na kwotę 37 mld zł, a podpisanych umów jest ponad 820 tys. na ok. 26 mld zł. Dotychczas wypłacono niemal 14 mld zł dla 650 tys. beneficjentów.

Program działa od 2018 r. i od tamtej pory nabór wniosków prowadzony był w trybie ciągłym, podpisywanie umów z beneficjentami było przewidziane do 31 grudnia 2027 r., a środki miały być wydatkowane przez WFOŚiGW do 31 grudnia 2029 r. Łączny budżet tego programu wymiany, przede wszystkim kopciuchów, a więc starych pieców węglowych na nowe źródła ciepła, miał wynieść 103 mld zł. Nigdy jednak nie zapewniono pełnego finansowania tego programu. Obecnie źródłem finansowania są środki z Krajowego Planu Odbudowy oraz środki własne Funduszu. Po zmianach źródłem finansowania programu mają być także Fundusz Modernizacyjny UE i przychody ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2.

Zgodnie z danymi dostępnymi w Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków pod koniec 2023 r. w Polsce wciąż funkcjonowało ponad 4,1 mln kotłów na paliwa stałe, z czego 2 mln to nadal kopciuchy, czyli piece poniżej trzeciej klasy lub bezklasowe.

Niespodziewanie, bez żadnej uprzedniej informacji, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poinformował 28 listopada, że o godzinie 14.15 tego samego dnia wstrzymano przyjmowanie nowych wniosków o dotacje do programu „Czyste powietrze”. Program ma wrócić w nowej odsłonie wiosną, najprawdopodobniej w marcu. – Ten czas przerwy zostanie wykorzystany na obsługę dotychczas złożonych wniosków oraz na przygotowanie nowych zasad funkcjonowania programu – informuje Fundusz.

Program „Czyste powietrze”. Zaniepokojenie niedoszłych beneficjentów

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Transformacja Energetyczna
Nowy podatek od ogrzewania wejdzie później? Polska zabiega w Brukseli
Transformacja Energetyczna
„Czyste powietrze” do reformy. Nabór wniosków zawieszony, wróci na wiosnę
Transformacja Energetyczna
Program Czyste Powietrze może zostać wstrzymany. Brakuje pieniędzy?
Transformacja Energetyczna
Na transformacji powinniśmy zyskać
Materiał Promocyjny
Przewaga technologii sprawdza się na drodze
Transformacja Energetyczna
Spółki dogadały się ze związkami zawodowymi. Pierwszy krok do wydzielenia węgla?
Walka o Klimat
„Rzeczpospolita” nagrodziła zasłużonych dla środowiska