Stanowisko PKEE w sprawie finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego

Komisja Europejska przedstawiła 08.03.2018 r. plan działań w zakresie finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego (ang. sustainable finance), a w dniu 24.05.2018 r. propozycje aktów legislacyjnych, dotyczących tego zagadnienia. Zarówno plan działań, jaki i wspomniane wnioski legislacyjne oparte są o rekomendacje grupy ekspertów odnośnie finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Poniżej przedstawiamy stanowisko Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej („PKEE”) w sprawie propozycji Komisji Europejskiej („KE”) w obszarze finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego.

Kluczowe postulaty PKEE:

• Uwzględnienie obecnego kształtu miksu energetycznego poszczególnych państw członkowskich w kryteriach, na podstawie których dokonywana będzie ocena działalności ekonomicznej w celu stwierdzenia czy działalność ta jest zrównoważona pod względem środowiskowym.
• Wprowadzenie zasady, zgodnie z którą najmniej emisyjne źródła wytwórcze oparte o źródła konwencjonalne o standardzie emisji poniżej EPS 550 kgCO2/MWh (gaz, energia jądrowa) mogą spełniać kryteria oceny zrównoważonej pod względem środowiskowym działalności gospodarczej, o ile przyczyniają się do transformacji miksu energetycznego w danym państwie członkowskim. W przypadku przyjęcia wniosków legislacyjnych KE w obecnym brzmieniu inwestycje związane z tymi źródłami nie zostaną uznane za zrównoważone pod względem środowiskowym. W rezultacie wiązałoby się to ze znaczącym ograniczeniem możliwości ich sfinansowania za pomocą środków z prywatnego sektora finansowego, nawet jeśli nie byłoby innej alternatywy dla zastąpienia bardziej emisyjnych źródeł wytwórczych.
• W wyżej wymienionych kryteriach należy promować inwestycje w wielkoskalowe źródła OZE (powyżej 100 MW), które przyniosą zwiększenie efektu skali jeśli chodzi o osiągnięcie celów klimatycznych. Duże projekty OZE powinny być premiowane w ramach planu działań w zakresie finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego, ze względu na zdecydowanie większe przyczynianie się do tych celów poprzez istotnie niższy jednostkowy koszt redukcji emisji mierzony w EUR/tCO2 w porównaniu do małych inwestycji.

Finansowanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego – propozycja KE

KE szacuje, że dla osiągnięcia celów energetyczno-klimatycznych do 2030 r. corocznie konieczne są inwestycje w wysokości 180 mld EUR w całej Unii Europejskiej. Jeśli uwzględnić cele w transporcie, gospodarce wodnej i gospodarce odpadami, kwota ta wzrasta do 270 mld EUR. KE proponuje zaangażowanie prywatnego sektora finansowego w osiągnięcie wyżej wymienionych celów poprzez skierowanie strumienia finansowania na zrównoważone inwestycje.

W ramach przedstawionych w dniu 24 maja br. wniosków legislacyjnych, KE zaproponowała ustanowienie kryteriów oceny działalności ekonomicznej w celu stwierdzenia czy działalność ta jest zrównoważona pod względem środowiskowym. Ocena ta może mieć realny wpływ na pozyskanie finansowania z prywatnego sektora finansowego na daną inwestycję. Uznanie danej inwestycji za niezrównoważoną pod względem środowiskowym w świetle zaproponowanych przez KE kryteriów może oznaczać, iż okaże się ona mniej preferowana przez prywatny sektor finansowy w porównaniu do inwestycji uznanej za zrównoważoną. W efekcie stanie się ona przez to bardziej kosztowna. Może to być spowodowane takimi czynnikami jak mniejsza stopa zwrotu, większe ryzyko czy też konieczność większych zabezpieczeń finansowych. W ten sposób tworzone są bodźce mające zniechęcić do tego rodzaju inwestycji,
a jednocześnie mające zachęcić do skierowania strumienia finansowania z prywatnego sektora finansowego na inwestycje, które uznane zostaną za zrównoważone pod względem środowiskowym.

Wnioski legislacyjne, określające szczegóły stosowania tych kryteriów, zostaną przedstawione w przyszłości. Zgodnie z rekomendacjami grupy ekspertów odnośnie finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego, podstawowo kryteria te powinny służyć m.in. wskazaniu czy dany projekt może zostać zakwalifikowany do uzyskania finansowania ze środków UE przeznaczonych na cele klimatyczne, jak też powinny one pozwolić na określenie czy dany portfel inwestycyjny przyczynia się do zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Na podstawie wyżej wspomnianych kryteriów dokonywana będzie też ocena stopnia w jakim dana inwestycja jest zrównoważona pod względem środowiskowym.

Warto tu też zwrócić uwagę na kryterium polegające na przyczynianiu się do minimalizacji zmian klimatu poprzez stabilizację koncentracji gazów cieplarnianych  w atmosferze za pomocą unikania bądź ograniczania ich emisji lub poprzez zwiększenie możliwości usuwania gazów cieplarnianych. W tym celu mogą zostać wykorzystane takie działania jak:

1) wytwarzanie, magazynowanie, wykorzystania energii z OZE lub energii neutralnej klimatycznie;
2) poprawa efektywności energetycznej;
3) zwiększanie czystej lub neutralnej ekologicznie mobilności;
4) przechodzenie na używanie odnawialnych materiałów;
5) zwiększanie wychwytu i sekwestracji dwutlenku węgla;
6) wygaszanie antropogenicznej emisji gazów cieplarnianych, w tym ze źródeł bazujących na paliwach kopalnych;
7) rozwijanie infrastruktury energetycznej umożliwiającej dekarbonizację;
8) wytwarzanie czystych i wydajnych paliw z odnawialnych bądź neutralnych w zakresie emisji CO2 źródeł.

Ponadto, KE zaproponowała ustanowienie obowiązków informacyjnych dla instytucjonalnych uczestników rynku finansowego w odniesieniu do sposobu uwzględniania ryzyk związanych ze zrównoważonym rozwojem w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych lub w procesie doradztwa finansowego. W przypadku produktów finansowych mających jako cel zrównoważoną inwestycję, instytucjonalny uczestnik rynku finansowego jest zobowiązany do opublikowania informacji o tych produktach takich jak: opis zrównoważonej inwestycji oraz metodologii użytej do oceny oraz pomiaru i monitorowania wpływu inwestycji.

KE zaproponowała również ustanowienie dwóch rodzajów wskaźników stosowanych jako tzw. wskaźniki referencyjne czyli wskaźniki stanowiące punkt odniesienia do określenia kwoty przypadającej do zapłaty z tytułu instrumentu finansowego lub umowy finansowej, czy też służące do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych:

• wskaźnik referencyjny pozytywnego wpływu na emisyjność, będący wskaźnikiem, dla którego instrumenty bazowe, w oparciu o które obliczany jest wskaźnik, są dobierane w taki sposób, aby związane z tymi instrumentami oszczędności emisji CO2 były większe niż tzw. ślad węglowy tych instrumentów.

Ocena

PKEE popiera konieczność zaangażowania środków z prywatnego sektora finansowego w osiągnięcie celów unijnej polityki klimatycznej. Zwracamy jednak uwagę, iż proponowane przez KE kryteria oceny działalności ekonomicznej mogą znacznie utrudnić finansowanie inwestycji mających na celu modernizację polskiego sektora elektroenergetycznego
i stopniowe zastępowanie elektrowni węglowych technologiami o mniejszej emisji CO2.

Uwzględniając fakt, iż sektor ten w dużym stopniu oparty jest o węgiel, transformacja sektora elektroenergetycznego w Polsce wymaga dużo większych nakładów inwestycyjnych niż w innych państwach członkowskich. Szacuje się, że nakłady inwestycyjne konieczne do dekarbonizacji tego sektora dla okresu 2021-2050 będą wynosić ok. 566 mld PLN. Jest to ogromne wyzwanie dla państwa, którego PKB per capita jest wciąż jednym z najniższych
w Unii Europejskiej. Środki pochodzące z prywatnego sektora finansowego mogą stanowić ważne źródło, które będzie wspierać realizację powyższego wyzwania, zgodnie z celami unijnej polityki klimatycznej, a także ustaleniami Porozumienia Paryskiego. Z tego powodu uważamy, iż kryteria, na podstawie których dokonywana będzie ocena działalności ekonomicznej w celu stwierdzenia czy działalność ta jest zrównoważona pod względem środowiskowym powinny uwzględniać specyfikę gospodarek poszczególnych państw członkowskich, a zwłaszcza obecny kształt ich miksu energetycznego.

Postulujemy wyłączenie spod proponowanego przez KE kryterium minimalizacji zmian klimatu inwestycji w nowe niskoemisyjne moce wytwórcze, o ile przyczyniają się do niskoemisyjnej transformacji miksu energetycznego w danym państwie członkowskim.

Modernizacja sektora elektroenergetycznego w Polsce odbywa się obecnie m.in. w oparciu o budowę nowych mocy wytwórczych, bazujących na gazie ziemnym. Do tego opcją strategiczną nadal pozostaje też budowa elektrowni jądrowej. W przypadku przyjęcia wniosków legislacyjnych KE w obecnym brzmieniu, inwestycje związane z tymi źródłami nie zostaną uznane za zrównoważone pod względem środowiskowym. W rezultacie wiązałoby się to ze znaczącym ograniczeniem możliwości ich sfinansowania za pomocą środków z prywatnego sektora finansowego, nawet jeśli nie byłoby innej alternatywy dla zastąpienia bardziej emisyjnych źródeł wytwórczych.

Należy również zaznaczyć, iż w przypadku źródeł OZE proponowane przez KE kryteria, na podstawie których dokonywana będzie ocena działalności ekonomicznej w celu stwierdzenia czy działalność ta jest zrównoważona pod względem środowiskowym, powinny uwzględniać wielkość danej inwestycji, a co za tym idzie efekt skali jeśli chodzi o osiągnięcie celów klimatycznych – ze względu na zdecydowanie większe przyczynianie się do tych celów dużych inwestycji OZE (powyżej 100 MW). W przypadku tych inwestycji jednostkowy koszt redukcji emisji mierzony w EUR/tCO2 jest znacznie niższy (większa sprawność, większa ilość unikniętych emisji CO2) w porównaniu do małych inwestycji. Stąd duże projekty OZE w większym stopniu przyczyniają się do osiągnięcia celów klimatycznych i powinny z tego powodu być premiowane w ramach planu działań w zakresie finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego.