Z Katowic do Glasgow – to hasło towarzyszyło mi w podróży na tegoroczny szczyt klimatyczny. Obserwując COP 26, byłem szczególnie zainteresowany, w jakim miejscu jest teraz sprawiedliwa transformacja. W globalnej polityce klimatycznej widać znaczący postęp, choć nie jest on wystarczający.
Po pierwsze, za niewątpliwy sukces można uznać fakt, iż sprawiedliwa transformacja trafiła do głównego nurtu globalnej debaty o neutralności klimatycznej. Termin „sprawiedliwa transformacja” znalazł się w pkt 20 dokumentu końcowego obok „stopniowego zmniejszania energii z węgla i stopniowego wycofywania nieefektywnych subsydiów do paliw kopalnych” oraz „przyspieszenia przejścia na niskoemisyjne systemy energetyczne”.
Po raz pierwszy w historii 26 negocjacji klimatycznych, strony konferencji klimatycznej COP zostały wezwane do przyspieszenia rozwoju, wdrażania i rozpowszechniania technologii oraz przyjęcia strategii politycznych, które przyspieszą przejście na niskoemisyjne systemy energetyczne. Zaapelowano o wdrożenie rozwiązań w obszarach czystej energii i efektywności energetycznej, w tym zwiększenie wysiłków na rzecz stopniowego zmniejszania energii z węgla i stopniowego wycofywania nieefektywnych subsydiów do paliw kopalnych. Jednocześnie zwrócono uwagę na konieczność wsparcia najbiedniejszych i najsłabszych zgodnie z krajowymi uwarunkowaniami oraz uznano potrzebę wsparcia na rzecz sprawiedliwej transformacji.
Po drugie, sprawiedliwa transformacja pozostawała jednym z głównych tematów agendy COP 26. Od czasu konferencji klimatycznej w Katowicach widać wyraźny postęp na drodze ku neutralności klimatycznej, jaki dokonał się w Europie Środkowo-Wschodniej. Rozpoczęta w Katowicach debata doprowadziła do większych ambicji klimatycznych wśród społeczeństwa obywatelskiego.
Dzięki uprzejmości Polskiego Klubu Ekologicznego i Climate Reality Project Europe miałem wielki zaszczyt i przyjemność wziąć udział w organizowanym przez Climate Reality i CEE Bankwatch wydarzeniu na terenie Błękitnej Strefy zatytułowanym „Z Katowic do Glasgow – postęp na ścieżce sprawiedliwej transformacji w Europie Środkowo-Wschodniej”. Chętnie dzieliłem się doświadczeniami BoMiasto i Śląskiego Ruchu Klimatycznego, pokazując na przykładzie procesu planowania sprawiedliwej transformacji województwa śląskiego zarówno wyzwania, jak i możliwości, które stoją przed regionem węglowym.
Po trzecie, sprawiedliwa transformacja stanowiła również przedmiot debaty poza strefą konferencyjną w Glasgow. Przejście na globalną zerową emisję do 2050 r. wymaga zmian również poza sektorem energetycznym i dotyka takich sektorów jak motoryzacja, lotnictwo czy sektor naftowy i gazowy. Nie tylko pracownicy, których miejsca pracy i środki do życia są bezpośrednio zagrożone kryzysem klimatycznym lub nadzwyczajnymi zjawiskami pogodowymi, stoją w obliczu niepewnej przyszłości. Kiedy całe społeczeństwo korzysta z dobrze zaplanowanych i włączających mechanizmów sprawiedliwej transformacji – generujących trwałe miejsca pracy i perspektywy – naprawdę zlikwidujemy szkody energii opartej na paliwach kopalnych i wygenerujemy szybkie przejście do czystszego, bardziej zrównoważonego świata.
Na zaproszenie Climate Reality Project Europe wziąłem udział w Forum COP26 zatytułowanym Sprawiedliwa transformacja dla wszystkich. Forum to koncentrowało się na 3 z 5 tematów prezydencji COP26: Przyroda, Energia i Transport. Podczas mojego wystąpienia miałem okazję podkreślić, że włączający dialog społeczny i szeroko akceptowana wizja przyszłości przygotowana przez społeczności lokalne są niezbędne do osiągnięcia ambitnych celów sprawiedliwej transformacji, by nikt nie pozostał bez wsparcia. Wspomniałem także o konsultacjach społecznych Regionalnego Planu Sprawiedliwej Transformacji województwa śląskiego, umowie społecznej zwanej zmową węglową i angażowaniu społeczności lokalnej wokół sprawiedliwej transformacji regionu węglowego. Wielką satysfakcją dla nas niech pozostanie fakt, że Richard Lochhead, minister ds. sprawiedliwej transformacji Szkocji, nawiązał do mojego wystąpienia w swoim podsumowaniu.
Bez cienia wątpliwości porozumienie osiągnięte na COP 26 odzwierciedla postęp, jaki poczyniliśmy w ciągu minionych lat. Pakt klimatyczny z Glasgow pokazuje, że ludzkość jest teraz zgodna, by era bezczynności wobec kryzysu klimatycznego skończyła się jak najszybciej. Postęp osiągnięty w ramach przygotowań do COP
26 i podczas COP 26 był możliwy tylko dzięki sile ludzi – młodych i starych – używających swojego głosu do żądania działania.
Mam wielką nadzieję, że przywódcy państw, decydenci, liderzy biznesu, konsumenci i aktywiści w każdym kraju podwoją swoje wysiłki i wykorzystają Pakt klimatyczny z Glasgow jako trampolinę do podjęcia odważnych działań w obszarze sprawiedliwej transformacji. Rzecznicy sprawiedliwej transformacji nie odpuszczą.
Autor jest członkiem stowarzyszenia BoMiasto i radnym Katowic
