Sprawiedliwa transformacja szansą dla gospodarki i przyszłych pokoleń

Bez wątpienia transformacja energetyczna stwarza szanse na pobudzenie krajowego przemysłu, zaangażowanie w innowacyjne projekty energetyczne i wykorzystanie krajowych przewag konkurencyjnych.

Należy jednak przeprowadzić ją, gwarantując jednocześnie bezpieczeństwo energetyczne, dbając o sprawiedliwy podział kosztów i ochronę najbardziej wrażliwych grup społecznych. Stawianie obywateli i sprawiedliwości na pierwszym miejscu to jedyny sposób, by Europejski Zielony Ład wytrzymał próbę czasu oraz nie skutkował wprowadzeniem UE na ścieżkę różnych prędkości.

Działania dla klimatu i poprawy powietrza

Istnieniu Ministerstwa Klimatu i Środowiska przyświeca idea bycia blisko obywatela i podnoszenia jakości jego życia przy jednoczesnej ochronie klimatu i środowiska naturalnego. Wyznacznikiem osiągnięcia zamierzonego celu ma być m.in. radykalna poprawa jakości powietrza w Polsce. Aby sprostać temu wyzwaniu, realizujemy sztandarowy program „Czyste powietrze”, stale go ulepszając i dopasowując go do potrzeb Polaków. Zależy nam na stworzeniu atrakcyjnego narzędzia finansowego, dedykowanego właścicielom domów jednorodzinnych, na dofinansowanie termomodernizacji budynków mieszkalnych i wymianę starych, nieefektywnych źródeł ciepła. Naszym celem jest wymiana przestarzałych kotłów oraz termomodernizacja ponad 3 mln polskich domów.

Ogłoszone niedawno zmiany w programie „Czyste powietrze” zostały przygotowane z myślą o osobach o niższych dochodach. Od teraz mogą one wnioskować o podwyższony poziom dofinansowania – nawet do 37 tys. zł. Zmiany w programie są też szansą na wzmocnienie współpracy z samorządami. Będziemy premiować gminy za skutecznie składane wnioski – przewidujemy refundację w wysokości do 100 zł za obsługę wniosku naszych beneficjentów. Wyższe dotacje i intensyfikacja współpracy z gminami pozwolą przyspieszyć proces poprawy jakości powietrza w Polsce.

W dynamicznie zmieniającym się świecie, gdzie zmiany klimatyczne mogą w ogromnym stopniu odbić się na życiu kolejnych pokoleń, musimy być otwarci na najnowsze technologie czy rozwiązania, poprzez które, troszcząc się o środowisko, zadbamy o Polaków. Transformacja obejmować będzie wiele sektorów, jednak ten, który odgrywa szczególnie ważną rolę w procesie przeciwdziałania zmianom klimatycznym, to branża energetyczna. Mimo zmian transformacyjnych, jakie nastąpiły w ostatnich latach, polski sektor elektroenergetyczny opiera się w znacznym stopniu na wyeksploatowanych elektrowniach węglowych – ok. 70 proc. mocy ma ponad 30 lat. To powoduje, że stoimy przed wyzwaniem poczynienia ogromnych inwestycji w celu zbudowania nowego systemu energetycznego w najbliższych dziesięcioleciach.

Zgodnie z prognozami „Polityki energetycznej Polski do 2040 r.”, która jest swoistym kompasem dla przedsiębiorców, samorządów i obywateli, wykorzystanie węgla będzie ulegać stopniowemu zmniejszeniu, a głównym kierunkiem transformacji energetycznej Polski będzie zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych oraz rozwój źródeł gazowych, a w dalszej perspektywie również energetyki jądrowej. Zmiany te muszą jednak następować w warunkach bezpieczeństwa energetycznego, aby nie dopuścić do sytuacji niewydolności sieci elektroenergetycznej i ryzyka braku dostaw energii.

Energia odnawialna ma odegrać kluczową rolę w modernizacji naszego systemu energetycznego. Chcemy, aby do 2030 r. ok. 32 proc., a w 2040 r. ok. 40 proc., produkcji energii elektrycznej pochodziło ze źródeł odnawialnych i jest to przełomowe przedsięwzięcie dla polskiego systemu energetycznego przy obecnej strukturze naszego miksu energetycznego.

Szczególną rolę odegrają w tym zakresie inwestycje w morskie elektrownie wiatrowe, z których rozwojem wiążemy duże nadzieje. Według danych Międzynarodowej Agencji Energii morska energetyka wiatrowa jest obecnie jedną z najszybciej rozwijających się technologii pozyskiwania energii z OZE na świecie. To sprawia, że branża ta staje się w pełni konkurencyjna względem energetyki konwencjonalnej. Rozwój offshore w Polsce to również jeden ze strategicznych projektów uwzględnionych w projekcie PEP2040. Wart ok. 130 mld zł program inwestycyjny budowy morskich farm wiatrowych doprowadzi do powstania od ok. 8–11 GW mocy zainstalowanej do 2040 r. w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej Morza Bałtyckiego, przez co stanie się impulsem rozwojowym dla całej krajowej gospodarki.

Wspieramy także rozwój odnawialnych źródeł energii na poziomie lokalnym, zwłaszcza prosumenckim, zwiększając udział społeczeństwa w transformacji i umożliwiając mu maksymalne wykorzystanie generowanych korzyści. Polacy pokochali energię ze słońca – fotowoltaika jest obecnie najbardziej dynamicznie rozwijającą się technologią OZE w naszym kraju. Moc zainstalowana w PV wzrosła czterokrotnie od 2018 r. Ze względu na ogromny sukces programu „Mój prąd” pracujemy już nad nowymi rozwiązaniami dla rozwoju fotowoltaiki w Polsce, które zostaną uruchomione w 2021 r.

Receptą na efektywną transformację będzie również wykorzystanie jednostek gazowych, które stanowić będą uzupełnienie i rezerwę dla źródeł zależnych od warunków atmosferycznych, w szczególności w przejściowym okresie transformacji, tj. do czasu bardziej dynamicznego rozwoju i wykorzystania wielkoskalowego magazynowania energii oraz innych narzędzi zapewniających elastyczność pracy systemu elektroenergetycznego. Kierunkiem transformacji energetycznej Polski będzie w dalszej perspektywie także energetyka jądrowa. Do 2033 r. planowane jest uruchamianie co dwa–trzy lata bloków jądrowych o mocy 1–1,5 GW każdy (łącznie sześć bloków).

Zielone projekty to przyszłość

Zdajemy sobie sprawę, że inwestycje w zielone projekty to nasza przyszłość. Dlatego z całą mocą wspieramy też rozwój branży wodorowej i elektromobilność w Polsce. Polska jest trzecim największym producentem wodoru w Europie i piątym na świecie. Roczna produkcja wodoru w naszym kraju wynosi około 1 mln ton, co odpowiada ok. 14 proc. całkowitej konsumpcji w UE. Dysponujemy wielkim potencjałem naukowym i technicznym, który zamierzamy wykorzystać, aby objąć przywództwo na rynku wodoru, bazując na własnych, niezależnych surowcowo, innowacyjnych technologiach.

Największym atutem wodoru jest różnorodność jego zastosowań. Może być wykorzystywany jako surowiec, paliwo lub jako nośnik i magazyn energii. Dzięki temu może on stać się odpowiedzią na problemy różnych branż – energetyki, transportu, gazownictwa, ciepłownictwa czy przemysłu. Wodór może łączyć różne sektory, podnosząc bezpieczeństwo dostaw energii i paliw oraz przyczyniając się do dekarbonizacji przemysłu. Może zatem stanowić realną alternatywę dla paliw kopalnych, a w dłuższej perspektywie będzie kluczowy do osiągnięcia neutralności klimatycznej. Realizacja „Strategii wodorowej Polski do 2030 r.” pozwoli polskiej gospodarce wejść w nowy perspektywiczny obszar oraz będzie wsparciem dla rozwoju odnawialnych źródeł energii.

Neutralność klimatyczna wspólnym celem UE

Wzrost znaczenia i wykorzystania OZE poprzez wpływ na rozwój gospodarczy oraz aktywizację lokalnych społeczności to jeden z kluczowych elementów procesu wychodzenia z kryzysu gospodarczego związanego z pandemią Covid-19. Rozwój OZE pozwoli na wykonanie przez Polskę skoku rozwojowego, dzięki m.in. zagospodarowaniu nowych nisz rynkowych i awansowaniu w łańcuchach dostaw. Wykorzystanie OZE to także niezależność energetyczna oraz czyste powietrze dla nas i przyszłych pokoleń. Projekty OZE mogą stać się nie tylko źródłem energii, ale przede wszystkim dobrym „zielonym wzorem” do naśladowania i głównym filarem działań na rzecz neutralności klimatycznej.

Sytuacja gospodarcza państw członkowskich jest bardzo zróżnicowana. Regiony o największych potrzebach transformacyjnych oraz mające mniejszą zdolność do kreowania odpowiednich innowacji nie mogą ponosić najwyższych kosztów planowanych przedsięwzięć. Pomoc w tym zakresie nie może być wirtualna i odbywać się kosztem dotychczasowych polityk wspólnotowych. Nowym ambicjom muszą towarzyszyć nowe środki. Wsparcie to powinno mieć charakter długoterminowy, wykraczający poza perspektywę finansową 2021–2027.

Realizacja Zielonego Ładu i osiągnięcie neutralności klimatycznej wymaga bardzo konkretnych działań i inwestycji. Nie możemy mówić o zwiększeniu celu redukcyjnego UE bez zaproponowania planu działania na rzecz jego realizacji i wsparcia finansowego, które pozwoliłoby każdemu państwu członkowskiemu na transformację. Dla Polski najważniejsze jest określenie mechanizmów, dzięki którym mniej zamożne kraje nie będą ponosić nieproporcjonalnych kosztów związanych z transformacją klimatyczną. Jeśli chcemy realizować ten cel w duchu sprawiedliwej transformacji, nikt nie powinien być pozostawiony w tyle.

W warunkach kryzysu kluczowe znaczenie nabiera elastyczność wyboru drogi transformacji, która umożliwi państwom członkowskim osiągnięcie wspólnych celów przy uwzględnieniu ochrony tych obywateli i sektorów gospodarki, które najbardziej zostały dotknięte pandemią. Musimy zatem tak dobrać środki działań antykryzysowych, by chronić klimat i środowisko bez szkody dla gospodarki oraz z poszanowaniem miejsc pracy. Szczególna uwaga musi być kierowana względem rejonów górniczych, dla których zostaną przygotowane terytorialne plany sprawiedliwej transformacji, umożliwiające wykorzystanie środków unijnych z Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji.

Polska popiera przeprowadzanie transformacji energetycznej w ambitny, konsekwentny oraz jednocześnie odpowiedzialny i zrównoważony sposób. Jeżeli chcemy zrealizować cele Zielonego Ładu z korzyścią dla Polski, musimy w pierwszej kolejności zapewnić bezpieczne wytwarzanie taniej i czystej energii – zmniejszyć naszą zależność od paliw kopalnych i rozwijać energię odnawialną. Musimy korzystać ze wszystkich dostępnych technologii – atomu, słońca, wiatru i wodoru – by zbudować w ciągu 20 lat czysty system energetyczny o mocy porównywalnej do obecnie funkcjonującego.

Zielony Ład szansą na pobudzenie rozwoju gospodarek

Zielony Ład oraz wyznaczenie roku 2050 jako daty osiągnięcia przez UE neutralności klimatycznej w sytuacji kryzysu związanego z Covid-19 to szansa na uruchomienie wielkiego potencjału gospodarczego poszczególnych państw i całej Wspólnoty oraz budowę nowych sektorów gospodarki z wykorzystaniem najnowszych, przełomowych technologii. Zdajemy sobie sprawę, że te reformy dają szansę na stworzenie impulsu dla rozwoju gospodarki i musimy z niego skorzystać, ale musimy też ograniczyć zagrożenia, takie jak wzrost ubóstwa energetycznego i utrata miejsc pracy. Kosztów reform UE nie mogą jednak ponosić najbiedniejsze regiony i obywatele. Nowoczesny świat jutra stawia przed nami wiele wyzwań. Jednocześnie dopomina się o działanie i ograniczanie skutków, ale i przyczyn zmian klimatu. Naszą służbę traktujemy jak walkę o lepszy byt mieszkańców i przyszłych pokoleń. Wszyscy chcemy żyć w bezpiecznej energetycznie Polsce, oddychać czystym powietrzem i korzystać z szans, jakie niesie nam inwestycja w nowoczesną i ekologiczną energetykę oraz w rozwój technologiczny. Stoimy dziś w obliczu pokoleniowej szansy, aby zmienić przyszłość energetyczną i zapewnić rozwój niskoemisyjnej gospodarki. Nadszedł czas, aby podjąć wyzwanie przeprowadzenia sprawiedliwej transformacji energetycznej i rozpocząć dekadę na rzecz energii i klimatu.