Transformację zostawmy fachowcom

Jesteśmy u progu wielkich zmian w gospodarce, wynikających z unijnej polityki klimatycznej. Jaką rolę może odegrać wodór w tej transformacji?

Transformacja w energetyce jest tak zaawansowana, że nie ma już możliwości jej zatrzymania. Wiemy, co chcemy osiągnąć, ale nie wiemy jeszcze dokładnie, w jaki sposób. Z pewnością fundamentem tych zmian są źródła oparte na naturalnym paliwie, jakim jest słońce i jego pochodne, w tym wiatr. Jednak na razie nie mamy rozwiązanego problemu równoważenia niestabilnych źródeł OZE, który pojawia się, gdy nie świeci słońce i nie wieje wiatr. Sposób poradzenia sobie z tym problemem zdeterminuje rozwój określonych technologii. Obecnie wiele mówi się i łączy często nadmierne nadzieje z wodorem jako paliwem przyszłości. Pamiętajmy, że wodór jest obecny w gospodarce od dawna, tyle że poza energetyką. Tu pojawia się problem, gdyż wsparcie Unii Europejskiej dotyczy głównie wodoru zielonego wytwarzanego przy wykorzystaniu energii elektrycznej z odnawialnych źródeł lub z użyciem technologii bezemisyjnych i z pełną utylizacją pozostałych związków w cyklu zamkniętym. To dotyczy przede wszystkim istotnych dla Polski technologii uzyskiwania wodoru z gazu koksowniczego.

A więc przyszłością jest zielony wodór?

O jego perspektywie w krajach UE najlepiej mówi podział unijnych pieniędzy w nowej perspektywie budżetowej. Na rozwój wytwarzania zielonego wodoru UE chce przeznaczyć 450 mld euro, a na wszystkie inne formy wodoru już tylko 18 mld euro. A struktura produkcji dziś jest dokładnie odwrotna, czyli ponad 90 proc. to wodór kolorowy, w tym szary czy błękitny wytwarzany z gazu, natomiast niespełna 10 proc. to jego zielona wersja. UE próbuje zmienić te proporcje, ale będzie to dosyć trudne i długotrwałe. Z pewnością jednak walka o stosowanie zielonego wodoru i o sposób jego wytwarzania zadecyduje o tym, czy paliwo to będzie kołem napędowym transformacji energetycznej. Należy też się liczyć, że Niemcy, które podjęły decyzję o utworzeniu niezależnych od środków unijnych funduszy wsparcia produkcji zielonego wodoru na poziomie o 1 bln euro w perspektywie dziesięciu lat, mogą uzupełniać swój ewentualny deficyt wodoru poprzez zakup w krajach ościennych, w tym w Polsce. To trzeba już brać pod uwagę w naszym programie wodorowym.

Produkcja zielonego wodoru ma szansę rozwinąć się w Polsce?

W Polsce transformacja energetyki przebiega opornie, bo mamy nadal silne lobby węglowe. Dlatego przez lata opieraliśmy się zmianom, a wodór pozostał w cieniu klasycznej energetyki. Wielkie nadzieje w naszym kraju pokładano w produkcji wodoru z węgla, metanu kopalnianego i gazu koksowniczego, sądząc, że rozwiąże to częściowo problemy górnictwa. Jednak dziś nie ma to już sensu, bo na takie inwestycje nie uda się pozyskać finansowania z UE – chyba że zastosujemy wspomniane technologie bezemisyjne z utylizacją. Pozostaje więc wodór zielony, który nadal nie wytrzymuje konkurencji z innymi paliwami. To oczywiście z biegiem lat może się zmienić, ale na razie przełomu nie widać. Sposobem na wykorzystanie wodoru w transformacji energetyki może być masowe zastosowanie magazynów wodorowych w czwórnikach energetycznych, które będą zewnętrznym interfejsem grupy źródeł rozproszonych przyłączonych do magazynu. Z takiego magazynu – interfejsu można wprowadzać energię do sieci o stałym lub kontrolowanym poziomie mocy, co ma ogromne znaczenie dla stabilności i bezpieczeństwa pracy tej sieci.

A co z ciepłownictwem?

Gdyby udało się zastosować wodór w ciepłownictwie, to zrobilibyśmy istotny krok na przód. Być może prym będą tu wiodły ogniwa wodorowe wysokotemperaturowe, które pozwolą wykorzystać ich ciepło odpadowe do ogrzewania, a resztę przetworzyć w energię elektryczną.

Jak długo będziemy czekać na powszechne wykorzystanie zielonego wodoru?

Moim zdaniem nie da się zrobić transformacji energetyki bez istotnego udziału wodoru. Przełomowy może być 2021 r., kiedy pojawią się unijne pieniądze na ten cel. Dzięki inicjatywie Ministerstwa Klimatu i Środowiska już w tym roku zostaną ogłoszone pilotażowe aukcje na wspomniane wcześniej hybrydowe źródła OZE z czwórnikami wodorowymi. Jaki natomiast będzie ostateczny kształt technologii wodorowych, wspierających procesy w energetyce i ciepłownictwie, to się rozstrzygnie w Niemczech. Kraj ten przeznacza teraz tak duże pieniądze na zielony wodór, że prędzej czy później skończy się to przewrotem technologicznym. Podobnie jak było z panelami fotowoltaicznymi, które w krótkim czasie potaniały i upowszechniły się w całej Europie. Myślę, że jeśli technologie wodorowe wejdą na wykładniczą krzywą spadku kosztów jednostkowych, to za siedem lat paliwo to może już odgrywać istotną rolę. Dziś jest jeszcze wiele znaków zapytania.

Kilka dużych polskich koncernów, kontrolowanych przez państwo, ogłosiło już swoje strategie wodorowe. Czy ich pomysły mają sens?