Wyzwanie: transformacja energetyczna

Unia Europejska, a wraz z nią i Polska, dąży do neutralności klimatycznej. Ma to nastąpić poprzez m.in. radykalne ograniczenie zużycia surowców kopalnych i większe wykorzystanie alternatywnych, odnawialnych źródeł energii (OZE) w produkcji prądu i ciepła. Celem jest jednocześnie poprawa efektywności energetycznej oraz budowa gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ).

Tak zdefiniowany cel sprawia, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) coraz silniej przyjmuje rolę funduszu klimatycznego. Działania NFOŚiGW, wpisujące się w politykę klimatyczną i ekologiczną państwa, mają więc bardzo szeroki kontekst: ochrony klimatu i transformacji energetycznej.

Finansowanie przedsięwzięć w tym zakresie przez NFOŚiGW obejmuje zwłaszcza budowę nowych i modernizację istniejących źródeł energii oraz systemów energetycznych i ciepłowniczych wraz z rozbudową i modernizacją sieci, szerokie zastosowanie OZE, dalszą termomodernizację budynków, a także rozwiązania wdrażające GOZ.

Bardzo ważnym zadaniem jest wspieranie projektów rozwijających transport nisko- i zeroemisyjny, w tym upowszechnianie aut elektrycznych i infrastruktury do ich ładowania. Jednym z priorytetów pozostają innowacyjne technologie ekologiczne, dotyczące m.in. produkcji, transportu, magazynowania i wykorzystania wodoru. Wspiera je m.in. program „Innowacje dla środowiska”. Z kolei w programie „Energia plus” finansowaniem objęto budowę/przebudowę jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, w których do produkcji energii wykorzystuje się m.in. wodór, odnawialne źródła energii lub ciepło odpadowe.

Priorytetem NFOŚiGW jest wspieranie zmian w gospodarce, których efektem ma być transformacja energetyczna. Fundusz prowadzi więc programy dla energetyki zawodowej, ukierunkowane na transformację ciepłownictwa i promocję kogeneracji (np. „Ciepłownictwo Powiatowe”), równolegle wspiera rozwój energetyki prosumenckiej i budowę odnawialnych źródeł energii (np. „Mój Prąd”, „Moje Ciepło”, „Moja Elektrownia Wiatrowa”), w tym wspomagających autonomię energetyczną gospodarstw wiejskich (np. „Energia dla wsi”, wcześniej „Agroenergia”) przy współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

W najbliższej dekadzie w szeroko rozumianą transformację energetyki Narodowy Fundusz planuje zainwestować nawet 180 mld zł. Są to środki deklarowane z różnych źródeł i funduszy, które NFOŚiGW będzie przeznaczał na inwestycje.

Ogromna skala wyzwań w sektorach energetyki, ciepłownictwa i przemysłu energochłonnego, budownictwa wielorodzinnego i użyteczności publicznej oraz transportu sprawia, że NFOŚiGW tam właśnie skieruje większość środków z Funduszu Modernizacyjnego (FM). Szacowana alokacja dla Polski środków z FM wynosi ok. 26 mld zł w okresie 2021–2030 (ich wysokość jest uzależniona od ceny uprawnień do emisji CO2).

Do tej pory w ramach FM zostały zatwierdzone m.in. programy priorytetowe „Elektroenergetyka – inteligentna infrastruktura energetyczna”, „Rozwój infrastruktury elektroenergetycznej na potrzeby rozwoju stacji ładowania pojazdów elektrycznych”, „Wsparcie wykorzystania magazynów oraz innych urządzeń na cele stabilizacji sieci – program dla operatorów sieci dystrybucyjnych” „Kogeneracja dla energetyki i przemysłu”, „Kogeneracja dla ciepłownictwa”, „Kogeneracja powiatowa”, „OZE – źródło ciepła dla ciepłownictwa” czy „Digitalizacja sieci ciepłowniczych”.

NFOŚiGW zamierza także kontynuować wsparcie transformacji sektora energetyki jako operator projektowanego Funduszu Transformacji Energetyki, który będzie źródłem wsparcia dla inwestycji o największej skali. Szacowany budżet FTE ma przekraczać 78 mld zł.

W obecnej perspektywie fundusze UE skupiają się na przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym, transformacji gospodarki w kierunku niskoemisyjnym, a także rozwoju gospodarki innowacyjnej. NFOŚiGW będzie także dysponować łącznym budżetem (z KPO i Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko – FEnIKS) wynoszącym ok. 10 mld euro.

Przykładem programów skierowanych do osób fizycznych jest „Czyste Powietrze”. Dotyczy on zmniejszenia emisyjności istniejących źródeł (wymiana starych „kopciuchów” na paliwa stałe) i poprawy efektywności energetycznej (działania termomodernizacyjne). Angażuje do działania wiele stron, w tym gminy, banki, organizacje społeczne i odbiorców indywidualnych. Innym przykładem zaangażowania obywateli w transformację jest program „Mój Prąd”, skierowany do osób zainteresowanych przydomową instalacją fotowoltaiczną.