Dekada na uwolnienie powietrza od smogu

Czyste Powietrze" to pierwszy ogólnopolski program dopłat do wymiany starych urządzeń grzewczych oraz docieplenia domów jednorodzinnych. Jego celem jest walka ze smogiem i zmniejszenie pyłów oraz innych zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery przez domy jednorodzinne. Program skupia się na wymianie starych pieców i kotłów na paliwo stałe oraz termomodernizacji budynków jednorodzinnych. Pozwoli to ich właścicielom bardziej efektywnie zarządzać energią. Będą oni nie tylko chronić środowisko, ale także zwiększą domowy budżet dzięki oszczędnościom.

Na wsparcie 103 mld zł

„Czyste Powietrze" z budżetem 103 mld zł kierowane jest do osób fizycznych będących właścicielami lub współwłaścicielami domów jednorodzinnych oraz wydzielonych w tych budynkach lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą. Przewiduje dofinansowanie na wymianę, zakup i montaż źródeł ciepła, instalację centralnego ogrzewania i ciepłej wody, wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła, mikroinstalację fotowoltaiczną, ocieplenie przegród budowlanych, stolarkę drzwiową i okienną, a także dokumentację projektową czy związaną z audytem energetycznym.

Porozumienie w sprawie realizacji programu podpisał w czerwcu 2018 r. prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z szefami 16 wojewódzkich funduszy oraz prezesem Banku Ochrony Środowiska. Realizację programu przewidziano na lata 2018–2029, podpisywanie umów potrwa do końca grudnia 2027 r. Wszystkie prace objęte umową muszą być zakończone do końca czerwca 2029 r.

W programie wyodrębnione są dwie części. Pierwsza dla beneficjentów uprawnionych do podstawowego poziomu dofinansowania, których roczny dochód nie przekracza 100 tys. zł. Druga dla beneficjentów uprawnionych do podwyższonego poziomu dofinansowania, którzy kwalifikują się do programu potwierdzając zaświadczeniem z gminy, w której mieszkają poziom średniego dochodu miesięcznego na jednego członka w swoim gospodarstwie domowym - 1564 zł w gospodarstwie wieloosobowym oraz 2189 zł w gospodarstwie jednoosobowym.

W podstawowym poziomie dofinansowania jego maksymalna wysokość wynosi łącznie do 30 tys. zł, w podwyższonym – do 37 tys. zł.

Od lipca 2019 r. do programu mogły przyłączać się gminy, podpisując porozumienia z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska, przyjmując wnioski o dofinansowanie. W styczniu 2020 r. ruszył dwumiesięczny pilotaż w wiejskich gminach Zabierzów (Małopolska) i Wilkowice (Śląsk), mający zmobilizować mieszkańców do wymiany kopciuchów oraz skłonić do termomodernizacji domów w ramach „Czystego Powietrza". Wybrano je nieprzypadkowo: mają przeważającą zabudowę jednorodzinną i leżą na terenach o największym zanieczyszczeniu powietrza w Polsce. Organizowano w nich spotkania konsultacyjne, a nawet doradztwo w domach mieszkańców.

Na początku marca 2020 r. zapowiedziano uproszczenie zasad przyznawania dotacji i skrócenie czasu rozpatrywania wniosków – z 90 roboczych do 30 dni kalendarzowych. W program włączono sektor bankowy jako źródło finansowania uzupełniającego i pomostowego, a także samorząd terytorialny. Poziom dotacji został powiązany z efektem ekologicznym w postaci bonusu za niskoemisyjność i odnawialność. W październiku 2020 r. rozpoczął się nabór wniosków w drugiej części „Czystego Powietrza". Zintensyfikowano współpracę z gminami, które zaczęły wydawanie zaświadczeń uprawniających osoby z niskimi dochodami do podwyższonego poziomu dofinansowania.

Od lipca 2021 r. wprowadzono kolejne nowości: wycofano dotacje na kotły węglowe (od 1 stycznia 2022r., teraz mamy okres przejściowy), zwiększono progi dochodowe uprawniające do podwyższonego poziomu dofinansowania oraz zaczęła obowiązywać zasada wyższego dofinansowania dla kotłów na pellet o podwyższonym standardzie emisyjności

Węgiel w odstawkę

Zakup i montaż kotła na węgiel w ramach programu będzie możliwy tylko do końca obecnego roku. Aby otrzymać dotację wnioskujący musi do 31 grudnia 2021 r. złożyć wniosek o dofinansowanie kotła, kupić go i zamontować. Natomiast podwyższenie progów dochodowych ma na celu ujednolicenie progów w programach „Czyste Powietrze" i „Stop Smog", dzięki czemu więcej osób skorzysta z podwyższonego poziomu dofinansowania w „Czystym Powietrzu": otrzyma bezzwrotną dotację wynoszącą do 37 tys. zł. Od 1 lipca dla gospodarstw jednoosobowych próg dochodowy wzrósł o 229 zł do kwoty 2189 zł. Z kolei dla gospodarstw wieloosobowych został podwyższony o 164 zł do poziomu 1564 zł na osobę. Z kolei większe dotacje do kotłów na pellet o podwyższonym standardzie to szansa otrzymania wsparcia do 9 tys. zł (nie więcej niż 45 proc. faktycznie poniesionych kosztów) w podstawowym poziomie dofinansowania. W podwyższonym dotacja ta sięga 12 tys. zł (nie więcej niż 60 proc. kosztów).

Do tej pory do programu „Czyste Powietrze" przystąpiło prawie 2 tys. gmin, decydując się m.in. na utworzenie i prowadzenie punktów konsultacyjno-informacyjnych. Pozostałym samorządom, które dotychczas wahały się ze zgłoszeniem, NFOŚiGW dał ostateczny termin deklaracji o przystąpieniu do programu na 15 września 2021 r. Natomiast z końcem września upływa termin możliwości skorzystania z finansowych zachęt, czyli zawarcia porozumienia lub aneksu.

NFOŚiGW przypomina, że na samorządy czeka ponad 100 mln zł na działania dotyczące „Czystego Powietrza". Nowe bonusy dla gmin składają się z trzech komponentów: wsparcia na punkty informacyjno-konsultacyjne (do 30 tys. zł), nowych stawek za złożony wniosek o dofinansowanie z terenu gminy (150 zł przy podwyższonym poziomie i 50 zł przy podstawowym), a także 16 mln zł na premiowanie gmin, które w danym roku wykażą się największą aktywnością pod względem liczby składanych wniosków w programie.