Brakuje środków na wymianę kopciuchów i walkę ze smogiem? Efekt braku KPO

Niektórym Wojewódzkim Funduszom Ochrony Środowiska może brakować środków na realizacje dopłat do wymiany źródeł ciepła w ramach programu Czyste Powietrze. Środki na ten cel z PFR, które miały rekompensować brak pieniędzy z KPO, są na wyczerpaniu.

Publikacja: 10.01.2024 10:43

Brakuje środków na wymianę kopciuchów i walkę ze smogiem? Efekt braku KPO

Foto: materiały prasowe

Polski Alarm Smogowy poprzez media społecznościowe alarmował, że beneficjenci rządowego programu wymiany starych kotłów węglowych oraz pogłębionej termomodernizacji (a więc potocznie tzw. walki ze smogiem) nie dostają w niektórych województwach na czas przyznanych im dotacji. W grę może chodzić nawet 300 mln zł zaległych wypłat.

Chcieliśmy zweryfikować te informacje. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska, które realizują program pogłębionej termomodernizacji, co prawda, nie udzieliły nam odpowiedzi na nasze pytania, ale do sprawy mają odnieść się w najbliższych dniach, być może nawet godzinach. Resort o „odziedziczonym po poprzednikach problemie” (jak słyszymy nieoficjalnie od urzędników nowego rządu) wie i będzie starał się jeszcze w styczniu uruchomić kolejne środki w porozumieniu z Ministerstwem Funduszu i Polityki Regionalnej.

Czytaj więcej

Smog znowu nad Polską: fatalna jakość powietrza. Normy przekroczone o 325 proc.

Odpowiedzi na pytania zadane przez naszą redakcję padły za to ze strony Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW), które realizują program na mocy podpisanych umów z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zapytaliśmy wszystkie WFOŚiGW w kraju - te, które już odpowiedziały, wskazują na potencjalne źródło zatoru w realizacji płatności beneficjentom programu.

Opóźnienia i dziury budżetowe?

Program Czyste Powietrze działa od 2018 r., a jego budżet do 2029 r. ma wynieść łącznie 103 mld zł. Przez pierwsze lata jego funkcjonowania był on finansowany ze środków budżetowych. Docelowo jednak miały to być środki europejskie, a więc Krajowy Plan Odbudowy. Problemy poprzedniego rządu z realizacją wniosku o płatność KPO i spełnieniem wymogów Komisji Europejskiej sprawiły, że na poczet realizowanych już projektów wypłacano promesy z Polskiego Funduszu Rozwoju. Tak też było z programem Czyste Powietrze.

Te środki także się kończą. Nieoficjalnie dowiedzieliśmy się, że najwięcej zaległości w wypłatach jest w Funduszach w Szczecinie, Wrocławiu i Lublinie. W innych środki jeszcze są i płatności dla beneficjentów programu są na bieżąco realizowane, choć i tam środki powoli się kończą. Postanowiliśmy sprawdzić te informacje u źródła w regionach.

Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej realizują program Czyste Powietrze, dysponując środkami, które otrzymują z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, dysponującego całym budżetem programu Czyste Powietrze.

Wrocławski WFOŚiGW, gdzie miałoby brakować środków, wyjaśnia, że wbrew pojawiającym się w przestrzeni publicznej informacjom, środki są wypłacane, ale z uwagi na bardzo dużą liczbę wniosków, konieczność ich merytorycznej analizy i weryfikacji, zdarzają się sytuacje zwłoki w wypłacie pieniędzy.

Brak aneksów do umów na kolejny rok

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu (jak każdy inny wojewódzki fundusz) ma podpisaną umowę na udostępnienie środków z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Czytaj więcej

Wielkie mrozy niestraszne dostawcom prądu i gazu

Tu pojawia się odpowiedź na pytanie, skąd bierze się możliwa luka w budżecie i opóźnienia w płatnościach. ”Na początku każdego roku podpisywany jest aneks do umowy udostępnienia środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z przeznaczeniem na udzielenie dotacji do Programu Priorytetowego Czyste Powietrze, w którym to określany jest budżet programu oraz kwota udostępnienia przez NFOŚiGW WFOŚiGW we Wrocławiu na konkretny rok kalendarzowy. Aneks, o którym mowa, jest w trakcie procedowania” – informuje nas WFOŚiGW we Wrocławiu.

Sednem problemu wydaje się być więc wygasające – zgodnie z umową – warunki i brak aneksu do umowy między WFOŚiGW z NFOŚiGW.

Podobnie do sprawy pochodzą urzędnicy w Rzeszowie, tłumacząc zamieszanie z wypłatą środków. ”Wojewódzki Fundusz Ochrowy Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie wyjaśnia, że środki które wypłacane są na rzecz beneficjentów Programu Czyste Powietrze, pochodzą od Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Uzyskujemy je na podstawie umowy udostępnienia środków. Umowa przewiduje ustalanie budżetowania na kolejny rok kalendarzowy do końca stycznia danego roku. Termin ten jeszcze nie upłynął” – informuje nas WFOŚiGW, który jednocześnie wyjaśnia, że realizacja umowy udostępnienia środków wykonywana jest w roku budżetowym poprzez składanie do NFOŚiGW wniosków o wypłatę środków.

„Na przestrzeni 2023 r. realizacja wniosków przez NFOŚiGW przebiegała prawidłowo, opóźnienia nastąpiły w przypadku wniosku złożonego w grudniu 2023 r.” – przyznaje WFOŚiGW w Rzeszowie w odpowiedzi na nasze pytania.

Okazuje się zatem, że zwłoka w realizacji niektórych wniosków o płatność może wynikać z faktu braku aneksów z NFOŚiGW, za którymi idą pieniądze na program. Skąd centrala w Warszawie może pozyskać brakujące środki?

Czekając na KPO

Tu z pomocą może przyjść Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej i środki z Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Program Czyste Powietrze jest finansowany z części dotacyjnej KPO w ramach inwestycji dotyczącej wymiany źródeł ciepła i poprawy efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych.

”Jest on już realizowany w ramach środków uruchomionych przez PFR SA. Środki z zaliczki KPO mogą finansować przedsięwzięcia ujęte w części dotacyjnej KPO (550 mln euro), a więc również przedsięwzięcia realizowane w ramach programu Czyste Powietrze” – wyjaśnia w odpowiedzi na nasze pytania resort kierowany przez minister Pełczyńską-Nałęcz.

Docelowo jednak – kontynuuje resort – na inwestycję związaną z wymianą źródeł ciepła i poprawą efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych przeznaczonych jest 3,2 mld euro z KPO. W jej efekcie ma zostać wymienionych przynajmniej 513 tys. źródeł ciepła oraz zmodernizowanych energetycznie ponad 494 tys. mieszkań i domów (domów, które mogą wymagać termomodernizacji i wymiany źródeł ciepła, może być nawet ok. 5 mln w całym kraju).

Dodatkowo, zakłada się wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej szkół za blisko 290 mln euro oraz zwiększenie efektywności energetycznej obiektów lokalnej aktywności społecznej za blisko 67 mln euro.

Czy i kiedy te środki zostaną uruchomione? Jest to obecnie – jak się dowiedzieliśmy – przedmiotem rozmów między resortem klimatu, a funduszy. Ze strony resortu klimatu i środowiska sprawą zajmuje się wiceminister klimatu i środowiska Urszula Zielińska, która w najbliższych dniach, lub być może nawet godzinach, ma odnieść się do sprawy. Sprawa nagli, bo środki się kończą, a umowy NFOŚiGW z WFOŚiGW wygasają w tym miesiącu.

Polski Alarm Smogowy poprzez media społecznościowe alarmował, że beneficjenci rządowego programu wymiany starych kotłów węglowych oraz pogłębionej termomodernizacji (a więc potocznie tzw. walki ze smogiem) nie dostają w niektórych województwach na czas przyznanych im dotacji. W grę może chodzić nawet 300 mln zł zaległych wypłat.

Chcieliśmy zweryfikować te informacje. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska, które realizują program pogłębionej termomodernizacji, co prawda, nie udzieliły nam odpowiedzi na nasze pytania, ale do sprawy mają odnieść się w najbliższych dniach, być może nawet godzinach. Resort o „odziedziczonym po poprzednikach problemie” (jak słyszymy nieoficjalnie od urzędników nowego rządu) wie i będzie starał się jeszcze w styczniu uruchomić kolejne środki w porozumieniu z Ministerstwem Funduszu i Polityki Regionalnej.

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Transformacja Energetyczna
Normy emisyjne dla budynków przyjęte. UE zapewnia o swobodzie wyboru narzędzi
Transformacja Energetyczna
Czyste Powietrze nadal z zaległościami. Resort przyznaje się do opóźnień
Transformacja Energetyczna
Polacy chcą transformacji energetycznej, ale nie za swoje pieniądze
Transformacja Energetyczna
Dekarbonizacja firm. Polski przemysł obrał strategię wypierania
Transformacja Energetyczna
Coraz mniej firm wierzy w neutralność klimatyczną w 2050 roku