Jak mogą zyskać samorządy

Jednym z warunków koniecznych dla sukcesu programu „Czyste Powietrze”, zarówno jeśli chodzi o wymianę przestarzałych źródeł ogrzewania, jak i o termomodernizację budynków, jest współpraca z gminami.

Od początku realizacji programu – prowadzonego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) – samorządy są jego bardzo istotnym ogniwem. Są bowiem najbliżej mieszkańców i najlepiej znają i rozumieją specyfikę swojego regionu.

Siła samorządów

Zaangażowanie się gmin w promocję i budowanie przekonania o potrzebie termomodernizacji budynków, wraz z wymianą źródła ciepła, oraz w pomoc w złożeniu wniosku o dofinansowanie przynosi wymierne korzyści nie tylko w postaci zmniejszenia zużycia energii przy zachowaniu komfortu cieplnego, ale również poprawę jakości powietrza, poprawę warunków życia i zdrowia mieszkańców.

To właśnie samorządowcy mogą zachęcać i tłumaczyć ludziom, jak ważna jest prawdziwa transformacja ich domu, polegająca na jego termomodernizacji, najlepiej kompleksowej, i zmianie źródła ciepła. Efekty tych zmian mieszkańcy bardzo szybko zobaczą w niższych rachunkach. Bowiem efektywne energetycznie budynki to gwarancja zmniejszenia ich zapotrzebowania na energię nawet do 70 proc. wobec poprzedniego stanu.

Ale to nie tylko korzyść dla domowego budżetu – zmiana ma także wymiar ekologiczny. Likwidacja kopciucha trującego spalinami całą okolicę przyniesie ulgę sąsiadom i środowisku. Jeszcze dziś, przejeżdżając w sezonie grzewczym przez różne zakątki kraju, zdarza się, że po smogu wyczuwalnym w powietrzu wiadomo już, że zbliżamy się do terenu zabudowanego – jeszcze zanim pojawi się mówiący o tym znak drogowy. Dzieje się tak nawet w regionach będących perłami wypoczynkowymi w Polsce, jak miejscowości na Podhalu, Mazurach czy Pomorzu.

Świadomość konieczności zmian w regionach widać wyraźnie w rankingu gmin uczestniczących w programie „Czyste Powietrze”, zamieszczonym na stronie czystepowietrze.gov.pl.

W pierwszym rankingu rocznym przygotowanym przez NFOŚiGW (za okres od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r.), czołową trzydziestkę (!) gmin zdominowały te ze Śląska. W tej grupie znalazło się jeszcze tylko po jednej gminie z woj. świętokrzyskiego i kujawsko-pomorskiego (odpowiednio na 23. i 30. pozycji).

Łącznie, według najnowszych danych dostępnych na stronie programu (stan na 13.01.2023), porozumienie o udziale w „Czystym Powietrzu” podpisały już 2124 gminy z całego kraju. W programie uczestniczy więc przeszło 85 proc. gmin. Przekłada się to wprost na bezpieczeństwo energetyczne gospodarstw domowych na ich terenach, gdyż potrzebują one mniej energii do ogrzania.

Zachęty dla gmin

Przypomnijmy, że na początku 2021 r. NFOŚiGW wraz z 16 funduszami wojewódzkimi (WFOŚiGW) ogłosił zasady zachęt dla gmin, które podpiszą porozumienie lub aneks w związku z realizacją programu. Zachęty dotyczyły finansowania ze środków NFOŚiGW punktów konsultacyjno-informacyjnych dla mieszkańców (kwota ta została zwiększona w ub.r. do 35 tys. zł) oraz wyższych stawek za wniosek złożony z terenu gminy. Jako trzeci instrument zachęt zaplanowano dodatkowe środki dla najbardziej aktywnych gmin, wyłanianych na podstawie rocznego rankingu. Samorządy mają też możliwość uczestniczenia w szkoleniach.

W ostatnim okresie nastąpiły kolejne pozytywne zmiany dotyczące zasad współpracy jednostek samorządu terytorialnego z WFOŚiGW. Są to m.in. uproszczenie sposobu rozliczania i wypłacania pomocy technicznej, a także większa przejrzystość działań wspierających mieszkańców przy aplikowaniu i rozliczaniu inwestycji w programie „Czyste Powietrze”.

Warunkiem skorzystania z zachęt dla gmin jest zawarcie wspomnianego już porozumienia lub aneksu do wcześniej podpisanego porozumienia z właściwym terytorialnie WFOŚiGW.