Rosja nie zdołała uniezależnić się od ukraińskiego tranzytu

Jeśli Ukraina wstrzyma tranzyt rosyjskiego gazu do Europy, Rosjanom będzie trudno znaleźć alternatywną drogę dostaw dla klientów z Unii.

Ukraina ma największy system gazociągów tranzytowych w Europie i największe podziemne magazyny gazu. Rocznie może przesyłać do 142 mld m3 gazu i magazynować do 31 mld m3 . Pomimo inwestycji w nowe gazociągi, jak Nord Stream do Niemiec po dnie Bałtyku, Gazprom wciąż jest mocno zależny od Ukrainy w przesyle gazu do swoich europejskich klientów. W 2013 r.ukraińskimi magistralami Rosjanie przesłali 81 mld m3  gazu, czyli większość całego eksportu Gazpromu do Europy.

„Możliwości zmiany kierunku eksportu z wykorzystaniem innych gazociągów są w krótkim czasie ograniczone" – napisali w lipcu w specjalnym raporcie eksperci Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

W wypadku zaprzestania przez Ukrainę tranzytu ok. 40 proc. gazu z tamtego kierunku może zostać skierowane przez Białoruś i Nord Stream. Moc białoruskich gazociągów (Jamał-Europa i Kobryń), które całkowicie kontroluje Gazprom, wynosi 38 mld m3  rocznie i pozwala na przesył gazu do Polski, Niemiec, Holandii, Belgii, Wielkiej Brytanii. Jeżeli chodzi o Nord Stream, to maksymalnie może tamtędy płynąć do Niemiec i dalej 55 mld m3  gazu. Obecnie, jak powiedział „Rz" Steffen Hartmann z biura prasowego Nord Stream AG, Gazociąg Północny jest zapełniony w 66 proc., „zgodnie z zamówieniami Gazprom Export".

Przez pięć punktów przesyłu gazu na granicy z Ukrainą rosyjskie paliwo płynie bezpośrednio do Rumunii, Mołdawii, na Węgry, Słowację, do Polski, oczywiście na Ukrainę i do portów Morza Czarnego. Pośrednio tą drogą część zamawianego gazu otrzymują też Czechy, Austria, Bułgaria, Serbia, Bośnia, Grecja, Włochy, Szwajcaria, Słowenia, Francja i Niemcy.

W minionym roku Unia kupiła w Rosji 162,4 mld m3  gazu, czyli jedną trzecią swojego zapotrzebowania. Poza gazem rosyjskim kraje Wspólnoty importowały gaz z Afryki Północnej, Iranu i Azerbejdżanu, w sumie 107,3 mld m3 , resztę stanowiła produkcja własna. Zdaniem prezesa włoskiego Eni Paolo Scaroniego Unia mogłaby zmniejszyć zakupy z Rosji o wielkość tranzytu przez Ukrainę (ok. 83 mld m3 ), ale pod warunkiem, że odrodzi się import z Libii, a w Europie Wschodniej i Środkowej przybędzie terminali LNG.

Ukraina już raz wstrzymała tranzyt rosyjskiego gazu – w styczniu 2009 r. Wtedy Rosjanie z powodu niepodpisania nowego kontraktu przez rząd Julii Tymoszenko wstrzymali dostawy gazu sąsiadowi. A od 7 stycznia Rosja całkowicie zakręciła kurek dla Europy, Ukraina odmówiła bowiem tranzytu. Wiele krajów pozostało bez dostaw gazu nawet przez dwa tygodnie (np. Bułgaria).

Dlatego Europa i Ukraina już w marcu zaczęły gromadzić gaz na najbliższą zimę. Według danych Reutersa najwięcej zapasów gazu zgromadziła Polska – 90 proc. zapełnienia magazynów, Niemcy mają je wypełnione w 60 proc.; Słowacja i Czechy – 45 proc., Austria – 34 proc. Wystarczy to na dwa, trzy miesiące, gdyby zabrakło gazu z Rosji. W poniedziałek Naftogaz podał, że podziemne zbiorniki są zapełnione w połowie (15,1 mld m3 ).

Gazprom już w marcu zapowiedział, że nie chce, by powtórzyła się sytuacja z 2009 r. „Rz" zapytała koncern, jaki ma plan. Ilia Skomorochow z biura prasowego moskiewskiej centrali odpowiedział, że koncern „tej kwestii nie komentuje".