Komentarz eksperta
Ryszard Biernacki, Dyrektor Naczelny ds. Transformacji Energetycznej KGHM Polska Miedź S.A.
Celem KGHM jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Strategia Energetyczna, Program Dekarbonizacji, Polityka Energetyczna Spółki to fundamenty budowania przewagi konkurencyjnej oraz kluczowe czynniki rozwoju w innowacyjnych i perspektywicznych obszarach biznesowych. Ścieżka dojścia do neutralności klimatycznej takiego przedsiębiorstwa przemysłowego i energochłonnego jak KGHM to proces, w którym istotną rolę będą odgrywały nie tylko własne strategiczne programy, ale również czynniki zewnętrzne, w tym zidentyfikowane w tym obszarze ryzyka, szanse oraz inne niestety dynamicznie zmieniające się uwarunkowania geopolityczne.
Strategiczne znaczenie miedzi
Historia miedzi sięga czasów starożytnych. Pierwiastek ten ze względu na swoje właściwości już ok. 10 tysięcy lat temu był wykorzystywany przez ludzi do produkcji ozdób, narzędzi, naczyń. Dzisiaj na zaktualizowanej w 2024 roku liście opracowanej przez Komisję Europejską, miedź jest jednym z 34 pierwiastków oznaczonych jako krytyczne i strategiczne dla Unii Europejskiej. Mamy świadomość, że każdy sektor, który notuje dynamiczny wzrost potrzebuje do rozwoju miedź. W raporcie Goldman Sachs opracowanym w latach 2021-2022 miedź została nazwana „nową ropa naftową” ze względu na prognozy prawie pięciokrotnego wzrostu jej zapotrzebowania do roku 2030 tylko dla sektorów powiązanych z Odnawialnymi Źródłami Energii oraz elektromobilnością. Generatory w turbinach wiatrowych, kable i przewody elektryczne, magazyny energii, panele fotowoltaiczne, rozdzielnice elektryczne wszędzie miedź jest kluczowym komponentem. W samochodach elektrycznych jest prawie czterokrotnie więcej miedzi niż w samochodach z napędem spalinowym. Należy uwzględnić również infrastrukturę przeznaczoną do obsługi pojazdów elektrycznych tj. stacje ładowania i sieć dystrybucyjną. Uwzględniając również zapotrzebowanie na miedź w budownictwie, energetyce (kompleksowa modernizacja systemów elektroenergetycznych), potężnych centrach danych powstających w związku z globalna digitalizacją oraz rozwojem sztucznej inteligencji, zwiększone zapotrzebowanie na miedź w przemyśle zbrojeniowym po roku 2022, szacuje się, że popyt na miedź do roku 2030 będzie wzrastać średnio od 4 do 5% rocznie (Woodmac, Goldman Sachs Global Investment Research).
Czytaj więcej
Dekarbonizacja krajowej gospodarki, w tym sektorów energetyki i przemysłowego, jest konieczna. Że...
KGHM to koncern, który należy do największych producentów miedzi i srebra na świecie, W 2024 roku wyprodukował 48% unijnego zapotrzebowania na miedź górniczą (miedź wyprodukowana z wydobytej w kopalniach rudy miedzi). Zapotrzebowanie na miedź elektrolityczną w Europie to ok. 3,8 mln. ton, a roczna produkcja miedzi elektrolitycznej w Unii Europejskiej wynosi ok. 2,5 mln. ton (KGHM Polska Miedź S.A. w roku 2024 wyprodukował 730 tys. ton miedzi płatnej). Występuje więc w UE deficyt strategicznego w kontekście bezpieczeństwa i technologicznego rozwoju pierwiastka.
„Zasoby wszystkich surowców na świecie będą powoli się wyczerpywać i będą coraz trudniej osiągalne. Nie ma mowy o długoterminowym spadku cen surowców, nie tylko miedzi. Przyjdzie taki moment w przyszłości, kiedy 90% podaży miedzi na rynek to nie będzie miedź wykopana głęboko spod ziemi, czy też z kopalni odkrywkowych. Te 90% to będzie recykling. (…) Naszym zadaniem, jako załogi KGHM, środowisk naukowych, szeroko pojętej branży metali nieżelaznych jest optymalizowanie produkcji, aby była tańsza i nadążała za regulacjami. Aby przez kolejne 30, 40 lat KGHM mógł dostarczać miedź na rynek”
Andrzej Szydło - Prezes Zarządu KGHM II Międzynarodowy Kongres Górnictwa Rud Miedzi w Lubinie
KGHM Polska Miedź S.A to koncern prowadzący zaawansowaną technologicznie zintegrowaną działalność górniczą oraz hutniczą. KGHM posiada aktualnie koncesje na wydobycie rud miedzi do roku 2063. Uwzględniając jednak strategiczne znaczenie miedzi w UE zarząd KGHM definiuje zadania oraz nową strategię, które nie tylko pozwolą na przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu do roku 2050, ale również efektywną eksploatację złóż rud miedzi z głębokości poniżej 1400 metrów przez kolejne 30-40 lat. Aby jednak eksploatacja rudy miedzi po roku 2050 była możliwa, już dzisiaj KGHM musi przystąpić do budowy kolejnych szybów wentylacyjnych, drążenia podziemnych wyrobisk udostepniających, opracowania i wdrożenia nowych technologii eksploatacji rud miedzi, które w maksymalnym stopniu zaspokoją potrzeby UE na miedź oraz ograniczą eksport do UE taniej miedzi od dostawców z krajów, które nie mają wdrożonych standardów w zakresie zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. Budowa nowych szybów, udostepnienie kolejnych złóż rudy miedzi w KGHM to procesy wieloletnie oraz wyjątkowo kosztowne. Koniecznym jest w tym przypadku jak najszybsze wdrożenie w Polsce ustawy implementującej unijne rozporządzenie o surowcach krytycznych CRMA (Critical Raw Materials Act) w celu wsparcia procesów inwestycyjnych umożliwiających efektywne kosztowo, zgodne z restrykcyjnymi wymogami ESG wydobycia surowców krytycznych oraz strategicznych.
Transformacja energetyczna
KGHM posiada status przedsiębiorstwa przemysłowego oraz energochłonnego. W procesach technologicznych w ciągu jednego roku zużywa ok 5,5 TWh energii z czego ponad 3,2 TWh to energia elektryczna. Miedziowa spółka realizuje długofalowy i złożony program transformacji energetycznej, której celem jest nie tylko osiągnięcie neutralności klimatycznej do roku 2050, ale również ograniczenie kosztów mediów energetycznych. Tylko w roku 2025 planowane są wydatki na inwestycje rozwojowe, poprawę wydajności i bezpieczeństwa, projekty OZE na poziomie 3,8 mld. zł.
Huty miedzi Spółki spełniają wyjątkowo restrykcyjne normy środowiskowe czego dowodem są certyfikaty Copper Mark. Wykonane w 2023 roku badania przez Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN wykazały, że huty KGHM generują niższy ślad węglowy od średniej globalnej. W roku 2024 raz pierwszy w historii Miedziowej Spółki ekwiwalent rocznego zapotrzebowanie na energię elektryczną Huty Miedzi Cedynia został zrealizowany wykorzystując gwarancje pochodzenia wytworzonej we własnych źródłach OZE energii elektrycznej.
Czytaj więcej
Polski przemysł dekarbonizuje się na własną rękę, ale sam nie przejdzie przez trudny proces trans...
Analiza zobowiązań formalnych, które mają istotny wpływ na funkcjonowanie Spółki wyznaczyły kluczowe obszary, które będą realizowane w ramach Transformacji Energetycznej tj.:
- Poprawa efektywności energetycznej.
Wdrożony w 2017 roku System Zarządzania Energia zgodny z ISO50001, w tym obowiązująca w Spółce Polityka Energetyczna umożliwiają nie tylko stałe monitorowanie zużywanych strumieni energii, ale również ich racjonalną gospodarkę oraz optymalizację zużycia. Zachowane przy tym są najwyższe standardy w zakresie bezpieczeństwa pracowników oraz procesów technologicznych. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Polityce Energetycznej poszczególne Oddziały KGHM podejmują inicjatywy służące poprawie wyniku energetycznego, wykonując co roku Przeglądy Energetyczne. Podejmowane nowe inicjatywy w zakresie poprawy efektywności energetycznej mimo systematycznie zwiększanej liczby urządzeń zasilanych energią elektryczną ze względu na coraz większą ilość energii potrzebnej do wentylacji i klimatyzacji wyrobisk górniczych, coraz dłuższe drogi odstawy urobku do szybów wydobywczych przy skutecznym i konsekwentnym zarządzaniu tym obszarem pozwoliło w 2024 r. zmniejszyć zużycie energii elektrycznej rok do roku o 51,8 GWh.
- Budowa i akwizycja Odnawialnych Źródeł Energii
KGHM do roku 2030 zakłada redukcję emisji CO2 zakresu 2 w odniesieniu do roku 2020 o ok. 600 tyś. ton (w oparciu o metodykę location-based). Cel ten ma zostać zrealizowany między innymi przez budowę własnych aktywów wytwórczych OZE. Spółka zakłada m.in. budowę bezemisyjnych źródeł energii tylko na terenach należących do KGHM i podłączonych bezpośrednio do systemu elektroenergetycznego KGHM. Takie rozwiązanie pozwoli na optymalne wykorzystanie własnych odnawialnych źródeł wytwórczych, praktycznie brak ich redysponowania przez operatora wyższego rzędu, produkcje tańszej energii elektrycznej, która pozbawiona jest między innymi częściowych kosztów dystrybucji, kosztów zakupu zielonej energii oraz praw majątkowych. Aktualne działania koncentrują się na pozyskaniu preferencyjnego finansowania dłużnego, które warunkuje realizację inwestycji i wpłynie na zminimalizowanie obciążenia budżetu KGHM oraz obniżenie kosztów wytwarzania energii elektrycznej. Za kluczowe w optymalnym doborze wielkości aktywów wytwórczych OZE, przyjęto dopasowanie ich wielkości do rzeczywistego profilu zapotrzebowania energetycznego na „zielona energię” poszczególnych oddziałów, a nie maksymalizacja ich mocy.
- Magazyny energii
Aby optymalnie wykorzystać energię produkowaną we własnych OZE, już dzisiaj projektowane są magazyny energii zintegrowane z planowanymi do budowy instalacjami fotowoltaicznymi i wiatrowymi. Gromadzenie nadwyżki energii z własnych źródeł OZE i wykorzystanie jej w godzinach doby, gdy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym zaczyna brakować, nie tylko poprawi bezpieczeństwo energetyczne procesów technologicznych KGHM, ale również poprzez współpracę z Operatorem Systemu Dystrybucyjnego może znacznie wpłynąć na stabilność systemu elektroenergetycznego oraz szeroko pojęte bezpieczeństwo energetyczne w kraju. Należy jednak zwrócić uwagę na obowiązujące przepisy dotyczące zasad budowy oraz eksploatacji magazynów energii przez takie spółki jak KGHM. Ze względu na
art. 9d1 ust. 1 KGHM Polska Miedź S.A. jako spółka mająca status OSDn nie może posiadać ani eksploatować magazynów energii, z których mogłaby osiągać korzyści biznesowe i materialne. Ten przepis niestety znacznie ogranicza możliwości Spółki na obniżanie kosztów produkcji, poprawę bezpieczeństwa energetycznego oraz budowanie przewagi konkurencyjnej na globalnych rynkach.
- KGHM w ramach transformacji energetycznej analizuje również inne obszary zaangażowania w celu systematycznego i efektywnego ograniczania negatywnego wpływu procesów górniczych oraz hutniczych na naturalne środowisko. Wszystkie potencjalne kierunki rozwoju Spółki są analizowane w zakresie spójności ze strategią, która zakłada neutralność klimatyczna w roku 2050, dostępności technologii, która umożliwi realizacje strategii oraz kosztów jakie firma poniesie przy ich wdrażaniu. Analizowane są między innymi takie projekty jak:Elektromobilność – wdrożenie w miejsce samochodów z napędem spalinowym samochodów elektrycznych. Ze względu na coraz bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące emisji spalin przez maszyny górnicze prowadzone są w kopalniach KGHM próby z maszynami górniczymi z napędem elektrycznym.
- Pompy i magazyny ciepła – wykonana w 2024 roku aktualizacja mapy ciepła w procesach technologicznych KGHM pokazała możliwość wykorzystania ok. 60 MW tzw. ciepła odpadowego do ponownego użycia w procesach technologicznych, w tym jego magazynowania oraz wykorzystania jako ciepło pierwotne w pompach ciepła.
- Produkcja „zielonego wodoru” – ponieważ KGHM zakłada wybudowanie do roku 2030 ok. 180 MWp własnych bezemisyjnych źródeł energii jednym z wariantów jej wykorzystania jest budowa instalacji do produkcji zielonego wodoru. Zakładając, że wyprodukowany wodór będzie wykorzystany do napędu własnych środków transportu (autobusy, samochody osobowe oraz ciężarowe, lokomotywy) oraz w procesach technologicznych (dodatek do paliwa gazowego) wstępne analizy finansowe pokazują, że jest to obszar, który w niedalekiej przyszłości może okazać się efektywny i pomoże obniżyć ślad węglowy produktów jakie KGHM oferuje na rynkach międzynarodowych.
Jak widać Spółka staje przed szeregiem wyzwań, które wynikają z jej rosnących potrzeb energetycznych, zmian w otoczeniu gospodarczym oraz dynamicznie pojawiającymi się kosztownymi inicjatywami politycznymi jakie w ramach tzw. „Zielonego Ładu” są wprowadzane dla przemysłu przez UE. Za najbardziej istotne należy uznać:
Czytaj więcej
Tylko cztery sektory energochłonne odpowiadają w Polsce za 15 proc. wszystkich emisji CO2. To pro...
Rosnące ryzyko braku technologii transportu i sekwestracji CO2
Osiągnięcie przez KGHM neutralności klimatycznej ściśle wiąże się z redukcją emisji bezpośrednich - tzw. emisji zakresu 1 czyli emisji powstających w wyniku spalania paliw w instalacjach stacjonarnych i mobilnych oraz procesach produkcyjnych. Spółka ma zidentyfikowaną technologię, którą może skutecznie wychwytywać dwutlenek węgla z procesów hutniczych oraz oszacowała precyzyjnie koszt inwestycji, to do dzisiaj nie wie w jaki sposób i gdzie go transportować. Udzielenie odpowiedzi na to pytanie jest kluczowe dla Spółki ze względu na prognozowany przez UE brak bezpłatnych uprawnień do emisji CO2 po roku 2038 i ich szacowany koszt w tym okresie na poziomie ponad 300 Euro/tonę. Brak technologii transportu i sekwestracji CO2 wyklucza możliwość rozpoczęcia przez KGHM procesów projektowych i inwestycyjnych.
Cena energii elektrycznej
KGHM, aby zagwarantować dostawy miedzi na rynek europejski, musi w trybie pilnym rozpocząć budowę kolejnych szybów wydobywczych i realizację kluczowych inwestycji rozwojowych. Tego typu projekty trwają co najmniej kilka lub kilkanaście lat. Wszystkie projekty rozwojowe, wydobycie rudy miedzi, produkcja koncentratu oraz procesy hutnicze zaliczane są do energochłonnych i ich efektywna realizacja przy jednej z najwyższych w Europie cenie energii elektrycznej oraz rosnących kosztach wdrażania standardów ESG, będzie niewątpliwym wyzwaniem.
Mamy pełną świadomość, że transformacja energetyczna i technologiczna jest konieczna, ale jeśli koszt transformacji dla przemysłu UE będzie zbyt wysoki to transformacji nie będzie lub moment osiągnięcia neutralności klimatycznej UE z roku 2050 będzie znacznie przesunięty w czasie i realizowany w oparciu o dostawy strategicznych pierwiastków i komponentów spoza UE przez kraje, które nie będą objęte restrykcyjną polityka klimatyczną.
Dbamy i musimy dbać o środowisko. KGHM w pełni wspiera inicjatywy związane z wyzwaniami zrównoważonego rozwoju oraz raportowania ESG. W odpowiedzi na globalne wyzwania związane z zagrożeniami spowodowanymi zmianami klimatu, KGHM zobowiązał się do dostarczania rozszerzonego zakresu informacji dotyczących wpływu na środowisko zgodnie z regulacjami unijnymi i międzynarodowymi wymaganiami obejmującymi raportowanie emisji CO2 oraz określenia celów jego redukcji w perspektywie do roku 2030 i 2050. Znamy więc cel i zakres transformacji energetycznej w KGHM, wiemy, że jest to długofalowy i odpowiedzialny proces, który ma na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych pochodzących z produkcji i konsumpcji energii. Jeśli jednak będziemy jako przemysł obarczani nowymi restrykcyjnymi przepisami w zakresie ochrony klimatu bez uwzględniania realnych możliwości ich realizacji i oceny skutków tych regulacji Transformacja Energetyczna przemysłu stanie się kolejnym strategicznym ambitnym, ale niezrealizowanym projektem.
